Niepełnosprawni w pracy 2025 – jakie prawa Ci przysługują i ile możesz zyskać

• Prawa pracowników z niepełnosprawnością
• Obowiązki pracowników z orzeczeniem
• Dofinansowanie wynagrodzenia z PFRON 2025
• Dofinansowanie rozpoczęcia działalności gospodarczej dla osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności 2025
• Refundacja kosztów wyposażenia stanowiska pracy
• Turnus rehabilitacyjny
• Ulga rehabilitacyjna w PIT
• FAQ – najczęstsze pytania pracowników z niepełnosprawnością
• Podstawa prawna

Prawa pracowników z niepełnosprawnością

Przepisy prawa pracy przyznają osobom z orzeczeniem szereg dodatkowych uprawnień, które mają ułatwić godzenie obowiązków zawodowych z ograniczeniami wynikającymi ze stanu zdrowia. To niezwykle ważne, bo w Polsce pracuje już ponad 550 tysięcy osób z niepełnosprawnościami – wynika z danych PFRON i GUS. Dla tej grupy dodatkowe prawa, takie jak krótszy czas pracy, dodatkowy urlop czy ochrona przed zwolnieniem w określonych sytuacjach, są realnym wsparciem i pozwalają im pozostać aktywnymi zawodowo. W praktyce oznacza to, że orzeczenie nie jest przeszkodą w zatrudnieniu, a wręcz otwiera drogę do korzystania z przywilejów, które mają ułatwić codzienne funkcjonowanie w miejscu pracy.

Skrócony czas pracy

Osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności korzystają z preferencyjnych zasad dotyczących czasu pracy. Norma wynosi 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo, przy zachowaniu prawa do pełnego wynagrodzenia. To rozwiązanie ma chronić zdrowie i ułatwiać godzenie obowiązków zawodowych z rehabilitacją czy leczeniem.
W przypadku lekkiego stopnia obowiązują standardowe zasady, czyli 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Jednocześnie pracodawca nie ma prawa zatrudniać pracownika z orzeczeniem w godzinach nadliczbowych ani w nocy, chyba że ten wyrazi zgodę, a lekarz medycyny pracy nie widzi przeciwwskazań. Takie przepisy wynikają z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.

Dłuższy urlop wypoczynkowy

Osoby z niepełnosprawnością mają prawo do standardowego urlopu wypoczynkowego zgodnie z Kodeksem pracy – 20 dni (przy stażu pracy poniżej 10 lat) lub 26 dni (przy stażu pracy co najmniej 10 lat). Dodatkowe 10 dni urlopu przysługuje tylko osobom z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności, po przepracowaniu roku od uzyskania orzeczenia

Ochrona przed zwolnieniem

Osoby z niepełnosprawnością korzystają ze szczególnej ochrony stosunku pracy. Pracodawca, podejmując decyzję o wypowiedzeniu umowy, musi liczyć się z dodatkowymi obowiązkami. W wielu sytuacjach rozwiązanie umowy z pracownikiem z orzeczeniem wymaga uzasadnienia oraz zachowania szczególnej staranności.
Co więcej, w przypadku niektórych programów dofinansowań z PFRON, utrzymanie zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami jest warunkiem koniecznym, aby firma mogła nadal korzystać z dopłat. To oznacza, że pracownicy z orzeczeniem często zyskują większą stabilność zatrudnienia.

Ułatwienia w organizacji pracy

Przepisy przewidują także praktyczne rozwiązania, które mają poprawić komfort i bezpieczeństwo pracy. Osoba z orzeczeniem ma prawo do:

• dodatkowej 15-minutowej przerwy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek (oprócz standardowej przerwy obiadowej),
• dostosowania stanowiska pracy do swoich potrzeb, np. wyposażenia w specjalistyczny sprzęt komputerowy, ergonomiczne krzesło czy oprogramowanie wspomagające,
• korzystania z elastycznego czasu pracy, jeśli wynika to z konieczności dostosowania obowiązków do stanu zdrowia.

Obowiązki pracowników z orzeczeniem

Dodatkowe przywileje nie zwalniają z podstawowych obowiązków. Pracownik z niepełnosprawnością pozostaje pełnoprawnym członkiem zespołu i ma te same zobowiązania co inni zatrudnieni. Do najważniejszych należą:

• rzetelne i terminowe wykonywanie powierzonych zadań,
• przestrzeganie regulaminu pracy i zasad BHP,
• informowanie pracodawcy o zmianie statusu orzeczenia, np. jego wygaśnięciu,
• dostarczanie aktualnego zaświadczenia lekarskiego, gdy korzysta się z uprawnień dotyczących skróconego czasu pracy czy dodatkowych urlopów.

Dofinansowanie wynagrodzenia z PFRON 2025

Dofinansowanie to dla całego etatu aktualnie wynosi:

• 2 760 zł - dla pracowników ze znacznym stopniem niepełnosprawności;
• 1 550 zł - dla pracowników z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
• 575 zł - dla pracowników z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Dla osób z orzeczonymi chorobami psychicznymi, upośledzeniem umysłowym, całościowymi zaburzeniami rozwojowymi, epilepsją oraz niewidomych, kwoty te zwiększa się o:

• 1 380 zł - dla pracowników ze znacznym stopniem niepełnosprawności (w sumie dofinansowanie to będzie wynosić 4140 zł);
• 1 035 zł - dla pracowników z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (w sumie dofinansowanie to będzie wynosić 2585 zł);
• 690 zł - dla pracowników z lekkim stopniem niepełnosprawności (w sumie dofinansowanie to będzie wynosić 1265 zł)

Źródło: art. 26a-26c ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2024 r., poz. 44, ze zm.)

Dofinansowanie rozpoczęcia działalności gospodarczej dla osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności 2025

Wsparcie finansowe dla osób z niepełnosprawnościami, które planują działalność gospodarczą, rolniczą lub członkostwo w spółdzielni socjalnej, zależy od długości zobowiązania do prowadzenia tej aktywności:

• Zobowiązanie na co najmniej 12 miesięcy: Dotacja może wynieść do 6-krotności przeciętnego wynagrodzenia, co przy średniej z I kwartału 2025 r. (8 962,28 zł brutto) daje kwotę ok. 53 774 zł.
• Zobowiązanie na co najmniej 24 miesiące: Wsparcie mieści się w przedziale od 6- do 15-krotności przeciętnego wynagrodzenia, czyli od ok. 53 774 zł do aż 134 434 zł.

Środki te można przeznaczyć na:

• zakup maszyn, urządzeń lub narzędzi niezbędnych do pracy,
• zakup materiałów i towarów na start,
• adaptację lokalu do potrzeb prowadzenia działalności,
• oprogramowanie i sprzęt komputerowy,
• szkolenia i kursy podnoszące kwalifikacje,
• pokrycie kosztów związanych z marketingiem i promocją nowej firmy.

Dzięki temu wsparciu osoby z niepełnosprawnościami mają realną szansę na stworzenie własnego miejsca pracy i zwiększenie swojej niezależności finansowej.

Refundacja kosztów wyposażenia stanowiska pracy

W 2025 roku pracodawcy zatrudniający osoby z niepełnosprawnościami mogą liczyć na znaczące wsparcie finansowe z PFRON. Jednym z najczęściej wybieranych instrumentów jest refundacja kosztów wyposażenia lub dostosowania stanowiska pracy. Program ten ma na celu zachęcenie firm do zatrudniania osób z orzeczeniem, eliminując bariery techniczne i organizacyjne.

Maksymalna wysokość dofinansowania wynosi do 15-krotności przeciętnego wynagrodzenia. Biorąc pod uwagę przeciętne wynagrodzenie w I kwartale 2025 r. – 8962,28 zł brutto, oznacza to możliwość uzyskania wsparcia nawet do 134 434 zł na jedno stanowisko pracy.

Środki te można przeznaczyć m.in. na:

• zakup specjalistycznych urządzeń i maszyn,
• adaptację pomieszczeń do potrzeb osoby z niepełnosprawnością,
• dostosowanie stanowiska komputerowego (oprogramowanie, sprzęt ułatwiający obsługę),
• wyposażenie ergonomiczne,np. regulowane biurka, fotele, systemy oświetleniowe,
• inne rozwiązania techniczne niezbędne do zapewnienia bezpiecznej i komfortowej pracy.

Jak podkreśla Krzysztof Michałkiewicz, prezes PFRON:

Priorytetem jest usuwanie barier, które wciąż utrudniają osobom z niepełnosprawnościami podjęcie pracy. Dofinansowanie dostosowania stanowiska to inwestycja nie tylko w pracownika, ale także w rozwój całej firmy, bo zatrudnienie osób z orzeczeniem często otwiera zupełnie nowe możliwości organizacyjne i społeczne.

Turnus rehabilitacyjny

Dofinansowanie turnusu rehabilitacyjnego z PFRON jest uzależnione od kryterium dochodowego i stopnia niepełnosprawności. Kryterium dochodowe wynosi:

• 50% przeciętnego wynagrodzenia na osobę w rodzinie.
• 65% przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osoby samotnej.

Przy przeciętnym wynagrodzeniu w 2025 roku, kryteria te wynoszą odpowiednio 4481,14 zł i 5825,48 zł. Wysokość dofinansowania wynosi:

• Lekki stopień: 25% przeciętnego wynagrodzenia (~2240 zł)
• Umiarkowany stopień: 27% przeciętnego wynagrodzenia (~2419 zł)
• Znaczny stopień: 30% przeciętnego wynagrodzenia (~2689 zł)
• W wyjątkowych przypadkach może ono zostać zwiększone do 40%.

Ulga rehabilitacyjna w PIT

Osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności, a także ich opiekunowie, mogą korzystać z ulgi rehabilitacyjnej w rozliczeniu rocznym PIT. Dzięki temu część poniesionych kosztów związanych z leczeniem, rehabilitacją czy codziennym funkcjonowaniem można odliczyć od dochodu i tym samym obniżyć wysokość podatku. Poniżej przedstawiamy szczegółowe kategorie wydatków objętych ulgą.

Wydatki nielimitowane – pełne odliczenie

Do tej grupy zaliczają się koszty, które można odliczyć w całości, bez ograniczeń kwotowych. Są to m.in.:

• przystosowanie mieszkania lub pojazdu do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
• zakup sprzętu rehabilitacyjnego i medycznego,
• opłaty za turnus rehabilitacyjny, pobyt w zakładzie leczniczym, opiekuńczym lub rehabilitacyjnym,
• koszty zabiegów rehabilitacyjnych,
• opieka pielęgniarska w domu w przypadku choroby przewlekłej,
• opłacenie tłumacza języka migowego,
• organizacja kolonii i obozów dla dzieci niepełnosprawnych,
• przejazdy związane z rehabilitacją (np. karetką czy komunikacją publiczną).

Wydatki limitowane – obowiązują roczne limity

Niektóre koszty podlegają odliczeniu tylko do określonej kwoty w roku podatkowym. W 2025 r. limity wynoszą 2280 zł rocznie i dotyczą m.in.:

• używania samochodu osobowego do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
• utrzymania psa asystującego,
• opłacenia przewodnika osoby niewidomej lub z niepełnosprawnością ruchową,
• zakupu pieluchomajtek i innych środków higienicznych.

Ulga na leki – odliczenie nadwyżki

W przypadku leków odliczeniu podlega nadwyżka ponad 100 zł miesięcznie. Oznacza to, że jeżeli wydatki w danym miesiącu wyniosły 250 zł, można odliczyć 150 zł. Aby skorzystać z tego rozwiązania, leki muszą być zalecone przez lekarza specjalistę, a koszty odpowiednio udokumentowane.

Warunki skorzystania z ulgi

Z ulgi rehabilitacyjnej mogą skorzystać osoby posiadające ważne orzeczenie o niepełnosprawności lub ich opiekunowie. Najważniejsze zasady to:

• wydatki muszą być udokumentowane (np. faktura, rachunek, potwierdzenie przelewu),
• nie można odliczyć kosztów już zrefundowanych z innych źródeł (np. PFRON, NFZ),
• w przypadku leków odliczeniu podlega tylko różnica ponad ustalony limit miesięczny.

FAQ – najczęstsze pytania pracowników z niepełnosprawnością

Czy osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mają dodatkowe uprawnienia w pracy?

Nie. W przypadku lekkiego stopnia obowiązują ogólne normy czasu pracy (8 godzin dziennie, 40 godzin tygodniowo). Przywileje, takie jak skrócony czas pracy czy dodatkowy urlop, dotyczą wyłącznie stopnia umiarkowanego i znacznego.

Czy pracodawca może zatrudnić osobę z orzeczeniem w nocy lub nadgodzinach?

Zasadniczo nie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy pracownik wyrazi zgodę i lekarz medycyny pracy nie stwierdzi przeciwwskazań.

Czy pracodawca ma obowiązek dostosować stanowisko pracy do potrzeb pracownika?

Tak. Pracodawca musi zapewnić odpowiednie wyposażenie oraz warunki ergonomiczne i komunikacyjne, a w razie potrzeby skorzystać z opinii lekarza medycyny pracy.

Czy pracownik z niepełnosprawnością może liczyć na dodatkowy urlop?

Tak, ale tylko osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem. Mają prawo do 10 dodatkowych dni urlopu wypoczynkowego oraz do zwolnień na turnus rehabilitacyjny (do 21 dni w roku).

Czy pracodawca zatrudniający osobę z orzeczeniem może otrzymać dofinansowanie?

Tak. Z PFRON można uzyskać dopłatę do wynagrodzenia, refundację kosztów wyposażenia stanowiska czy środki na dostosowanie miejsca pracy. Wysokość wsparcia zależy od stopnia niepełnosprawności pracownika.

Podstawa prawna

Kodeks pracy – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141, z późn. zm.)

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – z dnia 27 sierpnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 123 poz. 776, z późn. zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. 1996 nr 60 poz. 281, z późn. zm.)

Ustawa o Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych