W dniu 5 maja przypada: Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych, a w Polsce to także Dzień Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną. Trzeba zwrócić uwagę na sytuację tych osób, szczególnie w kontekście społecznym, zawodowym ale i ekonomicznym. Przecież już zgodnie z Konstytucją RP: Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”. Musimy zatem wiedzieć, że uznając i popierając godność i prawa osób z niepełnosprawnościami, uznajemy własną godność i prawa.
- Kim jest osoba niepełnosprawna?
- Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych
- Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych
- Pełnomocnik Rządu do Spraw Równego Traktowania
- Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych
- Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030
Kim jest osoba niepełnosprawna?
Pojęcie „osoby niepełnosprawne” obejmuje osoby, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, umysłową, intelektualną lub w zakresie zmysłów co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać im pełny i skuteczny udział w życiu społecznym, na zasadzie równości z innymi osobami (według Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych).
Niepełnosprawność to wynik oddziaływania pomiędzy osobami z dysfunkcjami a barierami wynikającymi z postaw i środowiska, co utrudnia pełny udział w życiu społecznym, na równi z innymi osobami.
Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych
W dniu 5 maja przypada: Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych, a w Polsce to także Dzień Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną. Obecnie świętowany również jako Europejski Dzień Niezależnego Życia. Został zapoczątkowany we Francji na początku lat 90. XX wieku pod hasłem "Rendez-vous de la Dignité" - „Spotkanie z godnością”. Trzeba zwrócić uwagę na sytuację tych osób, szczególnie w kontekście społecznym, zawodowym ale i ekonomicznym. Musimy wiedzieć, że uznając i popierając godność i prawa osób z niepełnosprawnościami, uznajemy własną godność i prawa.
Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych
W Polsce działa Łukasz Krasoń, Sekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, podkreśla, że: „Polityka powinna być od załatwiania spraw ludzi. Jej zadaniem jest sprawić, aby takie grupy społeczne jak osoby z niepełnosprawnościami czuły się ważne i zaopiekowane”.
Na gruncie polskiego prawa jedną z ważniejszych ustaw jest ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 44). Ustawa dotyczy osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem: o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany, lekki) lub o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, lub o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia.
Pełnomocnik Rządu do Spraw Równego Traktowania
W Polsce powołany jest też i aktywnie działa Pełnomocnik Rządu do Spraw Równego Traktowania. Podkreśla, że dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność - nieuzasadnione różnicowanie sytuacji lub praw, które dotyka osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności; nierówne traktowanie, prawnie nieusprawiedliwione i nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami. Każde tego typu działanie stanowi pogwałcenie podstawowych praw i wolności danego człowieka.
Zgodnie z art. 22 ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii europejskiej w zakresie równego traktowania (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2156, „ustawa równościowa”) do zadań Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania, należy opracowanie i przedłożenie Radzie Ministrów Krajowego Programu Działań na rzecz Równego Traktowania (dalej również "KPDRT” lub „Program”). Krajowy Program Działań na rzecz Równego Traktowania na lata 2022-2030 to przyjęty w drodze uchwały Rady Ministrów w dniu 24 maja 2022 r. dokument programowy, opracowany w perspektywie wieloletniej. Określa on cele i priorytety działań na rzecz równego traktowania w Polsce, w szczególności w zakresie:
1) podnoszenia świadomości społecznej w zakresie równego traktowania, w tym na temat przyczyn i skutków naruszenia zasady równego traktowania,
2) przeciwdziałania naruszeniom zasady równego traktowania,
3) współpracy z partnerami społecznymi, organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami w zakresie równego traktowania.
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 2006 r. Weszła w życie w 2008 r. Stronami konwencji jest 156 państw, w tym stroną konwencji jest Unia Europejska. Polska ratyfikowała konwencję w 2012 r. Konwencja ma przyczynić się do poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych, poprzez umożliwienie im rzeczywistego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, na równi z innymi osobami. W myśl konwencji, zakazuje się dyskryminowania osób niepełnosprawnych, nakazuje się tworzenie warunków korzystania z praw na zasadzie równości z innymi osobami, nakazuje się wprowadzenie rozwiązań specjalnie adresowanych do osób niepełnosprawnych, odpowiednio do rodzaju zagadnienia.
Konwencja traktuje dyskryminację ze względu na niepełnosprawność za pogwałcenie godności i wartości człowieka oraz stwierdza, że osoby niepełnosprawne, szczególnie kobiety i dziewczęta, są często narażone na wieloraką lub wzmocnioną dyskryminację. Podkreśla, że znaczenie dla osób niepełnosprawnych ma ich samodzielność i niezależność, a także znaczenie, jakie ma dostępność środowiska fizycznego, społecznego, gospodarczego i kulturalnego, opieki zdrowotnej, edukacji, informacji i komunikacji.
Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030
W 2021 r. została przyjęta Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021 – 2030 r., która zakłada kompleksowe, horyzontalne, ponadsektorowe podejście do wsparcia osób z niepełnosprawnościami, uwzględniające ich potrzeby w zakresie niezależnego życia i włączenia społecznego. Strategia obejmuje osiem priorytetowych obszarów: niezależne życie, dostępność, edukacja, praca, warunki życia i ochrona socjalna, zdrowie, budowanie świadomości, koordynacja. Niezwykle ważne jest rozwijanie takich inicjatyw jak: opieka wytchnieniowa, asystent osobisty osoby niepełnosprawnej, czy tworzenie Centrów Opiekuńczo-Mieszkalnych. Programy te mają na celu poprawę jakości życia osób z niepełnosprawnościami, w szczególności poprzez umożliwienie im samodzielności i jak najbardziej niezależnego życia.