Pracownik niepełnosprawny – kodeks pracy i ustawa
Uprawnienia pracowników niepełnosprawnych reguluje ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz Kodeks pracy. Pracownik niepełnosprawny może pracować w zakładzie pracy chronionej lub u pracodawcy, który nie zapewnia takich warunków, jednak taki pracodawca będzie miał obowiązek przystosowania stanowiska pracy do potrzeb pracownika niepełnosprawnego zgodnie z zasadami bhp bądź zatrudnienia go w formie telepracy.
Uprawnienia pracownika niepełnosprawnego przysługują od dnia złożenia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności. Najważniejsze z ich to:
- Krótszy czas pracy
- Dodatkowa przerwa w pracy
- Dodatkowy urlop wypoczynkowy
- Zwolnienie z pracy na turnus rehabilitacyjny
- Zwolnienie z pracy na badania itp.
Uprawnienie to przysługuje osobie ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Za czas wymienionych czynności zachowuje się prawo do wynagrodzenia obliczanego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy.
Pracownik niepełnosprawny – zwolnienie na badania
Pracownik niepełnosprawny, który nie może wykonać stosownych badań poza godzinami pracy, ma prawo do zwolnienia z pracy w celu:
- wykonania badań specjalistycznych,
- poddania się zabiegom leczniczym lub usprawniającym,
- uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy.
Pracownik niepełnosprawny na zwolnieniu lekarskim
Pracownik niepełnosprawny ma prawo tak jak każdy ubezpieczony pracownik do korzystania ze zwolnienia lekarskiego w trakcie choroby, które uprawnia do wynagrodzenia i zasiłku chorobowego. Dodatkowo, osoba z umiarkowanym albo znacznym stopniem niepełnosprawności może otrzymać zwolnienie z pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym. Podstawą do takiego zwolnienia jest wystawione przez lekarza skierowanie na turnus rehabilitacyjny. Skierowanie zawiera rodzaj turnusu i czas trwania. Ważne, aby osoba niepełnosprawna przedstawiła wcześniej pracodawcy skierowanie tak, aby ten mógł bez problemu zorganizować pracę podczas nieobecności pracownika.
Za czas turnusu rehabilitacyjnego przysługuje wynagrodzenie obliczane jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy. Aby je otrzymać, należy przedstawić pracodawcy dokument potwierdzający udział w turnusie, np. faktura od organizatora turnusu.
Pracownik niepełnosprawny – czas pracy
Niepełnosprawny pracownik nie może pracować dłużej niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo czyli jak zdrowy pracownik. Krótszy czas pracy przysługuje pracownikowi, który przedstawi orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Wówczas można pracować maksymalnie 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo, przy czym zachowuje się prawo do wynagrodzenia jak za pełen etat.
Dodatkowo, pracownik niepełnosprawny nie może pracować w porze nocnej i w godzinach ponadliczbowych.
Powyższe ograniczenia dotyczące czasu pracy nie dotyczą pracownika zatrudnionego przy pilnowaniu lub gdy zgodę na to wyda lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników albo lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą (na wniosek samego pracownika).
Pracownik niepełnosprawny – przerwy w pracy
Każdy pracownik, który wykonuje swoją pracę ponad 6 godzin dziennie, ma prawo do minimum 15-minutowej przerwy (art. 134 KP). Natomiast niepełnosprawny ma dodatkową przerwę, również 15-minutową, na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Warto zaznaczyć, że obie te przerwy zaliczane są do czasu pracy pracownika niepełnosprawnego.
Urlop pracownika niepełnosprawnego
Prawo pracy przyznaje pracownikowi urlop w wymiarze 20 lub 26 dni w roku kalendarzowym. Przysługująca danej osobie długość urlopu zależy od stażu pracy:
- mniej niż 10 lat pracy – 20 dni urlopu
- co najmniej 10 lat pracy – 26 dni urlopu.
Natomiast orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności uprawnia do dodatkowych 10 dni urlopu wypoczynkowego w roku. Łącznie pracownik zatrudniony na pełny etat może mieć więc nawet 36 dni urlopu, a więc ponad miesiąc. Nie ma możliwości, aby dodatkowy urlop przysługiwał osobie, która ma prawo do urlopu dłuższego niż 26 dni lub 10-dniowego urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów. W przypadku zbiegu prawa do dodatkowego urlopu z tytułu niepełnosprawności oraz krótszego dodatkowego urlopu z innego tytułu, osobie uprawnionej przysługuje urlop z tytułu niepełnosprawności.
Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje jednak dopiero po roku pracy od otrzymania orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
Maksymalny łączny wymiar urlopu dodatkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym wynosi 21 dni roboczych.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dziennik Ustaw rok 2020 poz. 1320)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dziennik Ustaw rok 2021 poz. 573)