Praca zdalna może być wykonywana na polecenie pracodawcy. Przepisy prawa pracy określają, w jakich sytuacjach pracodawca może wydać polecenie pracy zdalnej. Polecenie to pracodawca może także cofnąć. Kiedy jest to możliwe?
Praca zdalna może być wykonywana na polecenie pracodawcy w okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej.
Mimo to pojęciem siły wyższej posługuje się szereg aktów prawnych, m.in. Kodeks pracy.
W doktrynie prawa siła wyższa rozumiana jest jako zjawisko:
- o charakterze nadzwyczajnym,
- któremu nie można zapobiec normalnymi środkami oraz
- za które osoba zobowiązana (np. pracodawca, pracownik) nie ponosi odpowiedzialności.
Orzecznictwo sądów zwraca uwagę na trzy kryteria:
- zdarzenie musi mieć charakter zewnętrzny – ma swoje źródło poza działalnością poszczególnych podmiotów stosunku prawnego,
- zdarzenie ma być niemożliwe do przewidzenia – jego przewidzenie nie jest możliwe w świetle obiektywnej oceny sytuacji,
- za siłę wyższą można uznać jedynie zdarzenie niemożliwe do zapobieżenia – przy uwzględnieniu następstw, jakie niesie za sobą dane zdarzenie oraz możliwości jego zapobieżenia przy zastosowaniu współcześnie znanych możliwości.
Ponadto pracodawca może polecić wykonywanie pracy zdalnej w okresie obowiązywania:
- stanu nadzwyczajnego (tj. stanu wojennego, stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej),
- stanu zagrożenia epidemicznego,
- stanu epidemii
– oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu.
Stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 został odwołany z dniem 1 lipca 2023 r. Możliwość polecenia pracy zdalnej na tej podstawie ustała wobec tego z dniem 1 października 2023 r.
Kiedy pracodawca może cofnąć polecenie pracy zdalnej
Polecenie wykonywania pracy zdalnej może zostać cofnięte przez pracodawcę. Kodeks pracy mówi wprost, że cofnięcie polecenia może nastąpić w „każdym czasie”. Należy jednak rozumieć, że jeśli polecenie wykonywania pracy zdalnej zostało wydane ponieważ wskutek wystąpienia siły wyższej (np. awarii, warunków pogodowych itp.) pracodawca nie mógł zapewnić w miejscu pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, powrót do pracy w trybie stacjonarnym będzie mógł nastąpić, o ile zapewnienie takich warunków pracy stanie się ponownie możliwe.
Cofnięcie polecenie pracy zdalnej wymaga co najmniej dwudniowego uprzedzenia. Po upływie tego okresu pracownik jest zobowiązany do powrotu do wykonywania pracy w trybie stacjonarnym.