Jakie roszczenia przysługują pracownikowi, w związku z obowiązkiem wydania mu świadectwa pracy?
Pracownik ma roszczenie do pracodawcy o wydanie lub też sprostowanie świadectwa pracy. W określonych sytuacjach zaniedbanie obowiązku przez pracodawcę może stanowić podstawę roszczeń odszkodowawczych pracownika.
Świadectwo pracy
Świadectwo pracy jest dokumentem wydawanym przez pracodawcę, potwierdzającym najważniejsze okoliczności co do wiążącego go z (byłym) pracownikiem stosunku pracy. Najogólniej rzecz biorąc, świadectwo pracy ma ukazać historię zatrudnienia pracownika. Zawiera oświadczenia wiedzy dotyczące rodzaju świadczonej pracy, czasu trwania stosunku pracy, trybu rozwiązania stosunku pracy oraz okoliczności, które spowodowały to rozwiązanie. Informacje zawarte w świadectwie pracy dotyczą, m.in. również wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi w skali roku oraz liczbę wykorzystanych dni urlopowych w skali roku, w którym wygasł stosunek pracy. Ta ostatnia informacja ma na celu ustalenie wymiaru urlopu proporcjonalnego, jaki u następnego pracodawcy będzie przysługiwał pracownikowi.
Polecamy produkt: Umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne od 1 stycznia 2017 r.
Charakter prawny świadectwa
Niezależnie od tego, iż wydanie świadectwa jest obowiązkiem pracodawcy, samo świadectwo nie ma charakteru dokumentu urzędowego, lecz stanowi jedynie dokument prywatny w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Z dowodowego punktu widzenia treść świadectwa pracy nie stanowi dowodu co do prawdziwości okoliczności w nim ujawnionych lecz jedynie jest dowodem na to, że takie oświadczenie złożył pracodawca (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 25 listopada 1997 roku o sygn. III AUa 897/97). W praktyce świadectwo pracy jest ważnym dokumentem, ale zawiera jedynie oświadczenia wiedzy. Nie tworzy jednak żadnych praw podmiotowych pracownika ani ich nie pozbawia (wyrok Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2006 roku o sygn. I PK 250/05).
Roszczenie o wydanie świadectwa pracy
Obowiązkowi wydania świadectwa pracy, jaki jest nałożony na pracodawcę, odpowiada roszczenie pracownika, który może żądać wydania takiego świadectwa, co również obejmuje możliwość dochodzenia roszczenia w toku postępowania sądowego. Zgodnie z art. 97 § 1 k.p. obowiązek wydania świadectwa pracy pracownikowi konkretyzuje się po rozwiązaniu lub wygaśnięciu stosunku pracy. Pracodawca powinien wydać pracownikowi świadectwo niezwłocznie.
Istotne jest tutaj stwierdzenie, iż roszczenie o wydanie świadectwa pracy ma charakter roszczenia niemajątkowego, wynikającego ze stosunku pracy, a tym samym – na podstawie art. 291 § 1 k.p. – przedawnia się ono z upływem 3 lat.
Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z dyspozycją art. 97 § 1 k.p. świadectwo wydaje się, w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy. Moment ten wyznacza zarazem chwilę powstania obowiązku pracodawcy. Nie jest on zatem zobligowany roszczeniem pracownika co do wydania świadectwa pracy w chwili gdy stosunek pracy jeszcze trwa (np. w trakcie okresu wypowiedzenia).
Roszczenia co do treści świadectwa pracy
Uzupełnieniem obowiązku wydania świadectwa pracy, jest także obowiązek wydania go z treścią odpowiadającą rzeczywistości. Po stronie pracownika przejawia się to poprzez roszczenie o sprostowanie świadectwa pracy.
Procedurę sprostowania określa przepis art. 97 § 21k.p., zgodnie z którym pracownik może w ciągu 7 dni od otrzymania świadectwa pracy wystąpić z wnioskiem do pracodawcy o sprostowanie świadectwa. W razie nieuwzględnienia wniosku pracownikowi przysługuje, w ciągu 7 dni od zawiadomienia o odmowie sprostowania świadectwa pracy, prawo wystąpienia z żądaniem jego sprostowania do sądu pracy.
Istotne w tej mierze jest przede wszystkim zachowanie kolejności działań. Skierowanie sprawy na drogę sądową powinno być poprzedzone swoistą procedurą reklamacyjną u pracodawcy. W terminie 7 dni od otrzymania świadectwa pracy pracownik powinien złożyć pracodawcy wniosek o sprostowanie treści świadectwa. W ciągu kolejnych 7 dni powinien uzyskać odpowiedź od pracodawcy (§ 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania). W przypadku odmownej odpowiedzi pracodawcy pracownik powinien w ciągu 7 dni od otrzymania odpowiedzi wnieść stosowne powództwo do sądu. Należy pamiętać, iż zachowanie omawianej procedury jest warunkiem koniecznym dochodzenia roszczenia przed sądem pracy, w przypadku jej uchybienia powództwo pomimo słuszności roszczeń pracownika nie zostanie uwzględnione.
Zobacz: Wskaźniki i stawki
Istotą roszczenia o sprostowanie świadectwa jest wyeliminowanie tych oświadczeń wiedzy co do stanu faktycznego, które nie odpowiadają rzeczywistości. Sprostowanie świadectwa pracy nie stanowi jednak środka służącego eliminacji tych czynności, które są niezgodne z prawem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 2009 roku o sygn. II PK 156/09). Przykładowo zatem nie jest możliwe sprostowanie świadectwa poprzez zmianę opisanego trybu rozwiązania umowy (z rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika na tryb rozwiązania umowy o pracę z winy pracodawcy), jeżeli pracownik nie występował z roszczeniem służącym weryfikacji prawidłowości rozwiązania umowy (czyli roszczenia z art. 56 k.p.) – por. uchwała Sądu Najwyższego z 4 listopada o sygn. I PZP 4/09).
Innymi słowy poprzez sprostowanie świadectwa można dochodzić jedynie zmiany oświadczeń wiedzy, jeżeli są one niezgodne z rzeczywistością, nie zaś weryfikacji zgodności rzeczywistości z przepisami prawa.
Podkreślenia wymaga również fakt, iż upływ terminu na wszczęcie procedury sprostowania świadectwa może być zneutralizowany poprzez przywrócenie terminu, w sytuacji, gdy termin ten nie został dotrzymany bez winy pracownika (art. 265 § 1 k.p.).
Niezależnie od powyższego roszczenie o sprostowanie świadectwa pracy samo w sobie nie będzie też wyłączać interesu prawnego pracownika co do roszczenia ustalenia rzeczywistej treści stosunku pracy na podstawie art. 189 k.p.c.
Roszczenia odszkodowawcze związane ze świadectwem pracy
Obok roszczeń niemajątkowych wiążących się ze świadectwem pracy, pracownik dysponuje w określonych sytuacjach roszczeniami odszkodowawczymi, wynikającymi z naruszenia obowiązków pracodawcy – niewydania w terminie lub wydania nieprawidłowego. Podstawą dochodzenia takich roszczeń jest art. 99 § 1 k.p.
Aby jednak pracownik mógł skutecznie dochodzić odszkodowania od pracodawcy, muszą być spełnione warunki powstania odpowiedzialności. Pierwszym warunkiem jest naruszenie przez pracodawcę obowiązku terminowego wydania odpowiadającego rzeczywistości świadectwa pracy. Drugą przesłanką zaistnienia odpowiedzialności odszkodowawczej jest zaistnienie szkody po stronie pracownika. Szkoda ta musi mieć wymiar majątkowy. Może przejawiać się przykładowo w utracie możliwości zatrudnienia u innego pracodawcy. Trzecią przesłanką jest adekwatny związek przyczynowy jaki powinien zaistnieć między naruszeniem powstałym z winy pracodawcy, a powstałą szkodą. Nawiązując do przykładu, szkoda majątkowa w postaci braku zatrudniania powinna pozostawać w adekwatnym związku przyczynowym z brakiem terminowego wydania świadectwa lub z nieprawdziwym świadectwem. Wskazać należy, że udowodnienie powstania szkody, jak i samego adekwatnego związku przyczynowego spoczywa na pracowniku.
Przepis art. 99 § 2 k.p. ogranicza wysokość odszkodowania, jakie może uzyskać pracownik do wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, nie dłuższy jednak niż 6 tygodni. Należy jednak podkreślić, iż mowa tutaj o odszkodowaniu za szkody w sytuacji, gdy z winy pracodawcy, który nie dopełnił obowiązków związanych ze świadectwem pracy, pracownik pozostawał bez pracy. Przepis ten nie dotyczy jednak odszkodowań za inne szkody, niż utrata zarobku w związku z pozostawaniem bez pracy. Pracownik może dochodzić roszczeń odszkodowawczych za te „inne szkody” na podstawie art. 471 k.c. w zw. z art. 300 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2004 roku o sygn. II PK 36/04).
Roszczenia odszkodowawcze mają charakter roszczeń majątkowych, wynikających ze stosunku pracy i jako takie ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat na podstawie art. 291 § 1 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2011 roku o sygn. I PK 210/10).
Brak skargi kasacyjnej
Zgodnie z art. 3982 § 2 pkt. 2 k.p.c. w sprawach z zakresu świadectwa pracy skarga kasacyjna jest niedopuszczalna. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 4 marca 2008 roku o sygn. II PK 178/07skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach dotyczących świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych, co obejmuje nie tylko roszczenie o wydanie świadectwa pracy lub jego sprostowanie (art. 97 KP), ale także roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę wskutek niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy (art. 99 KP).
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy;
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego;
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.