Wynagrodzeniem ryczałtowym jest wynagrodzenie z góry określone w umowie w oznaczonej kwocie lub wartości globalnej za wykonanie całego dzieła. Określenie wynagrodzenia w sposób ryczałtowy ma ten skutek, że przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenie chociażby w momencie zawierania umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. Konsekwentnie jednak, również i zamawiający nie może żądać obniżenia wynagrodzenia, gdyby ostatecznie rozmiar prac lub koszt ich wykonania okazał się niższy.
Jedynie gdyby wskutek nieprzewidywalnej zmiany stosunków wykonanie dzieła za wynagrodzenie ryczałtowo w umowie określone groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą może on wystąpić do sądu o podwyższenie ryczałtu lub o rozwiązanie umowy. Zamawiającemu nie przysługuje analogiczne uprawnienie do żądania obniżenia ceny.
Jeżeli strony umowy o dzieło chcą się zabezpieczyć przez skutkami zmian sytuacji gospodarczej, a w szczególności przed skutkami inflacji, mogą zastrzec, że wysokość wynagrodzenia ryczałtowego jest ustalana według innego niż pieniądz miernika wartości, czyli wprowadzić do umowy tak zwaną klauzulę waloryzacyjną.
Dowiedz się także: Jak odzyskać nadpłacone wynagrodzenie?
Odmiennie przedstawia się sytuacja jeżeli strony określiły w umowie wynagrodzenie na podstawie zestawienia planowanych prac i wydatków - wynagrodzenie kosztorysowe. Wprawdzie tak ustalone wynagrodzenie co do zasady również nie powinno ulegać zmianie, jednakże możliwość zmiany jego wysokości jest dużo szersza niż ma to miejsce w wypadku wynagrodzenia ryczałtowego. Przyjmujący zamówienie może żądać odpowiedniego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego w dwóch wypadkach. Po pierwsze, gdy zestawienie prac planowanych sporządził zamawiający, a zaszła konieczność przeprowadzenia prac w tym zestawieniu nie przewidzianych. Po drugie, gdy zestawienie prac planowanych sporządził sam przyjmujący zamówienie, a zaszła konieczność przeprowadzenia prac dodatkowych, których przyjmujący zamówienie nie mógł mimo zachowania należytej staranności przewidzieć.
Pan Jacek umówił się z Panem Janem, że ten wyłoży mu płytki na tarasie. Strony umówiły się na wynagrodzenie kosztorysowe, a zestawienie niezbędnych prac przygotował Pan Jacek. Po rozpoczęciu prac i zerwaniu starych płytek okazało się, że należy wyrównać powierzchnię tarasu. W związku z tym, że kosztorys sporządzał Pan Jacek, Pan Jan może żądać dodatkowego wynagrodzenia za wyrównanie powierzchni tarasu – jest to niezbędne do wykonania działa, na które strony się umówiły.
Polecamy kalkulator wynagrodzeń
W obu powyższych przypadkach zamawiający ma prawo odstąpić od umowy jeżeli zaszła konieczność znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego, a zamawiający nie wyraził zgody na przeprowadzenie prac dodatkowych. Ciąży jednak na nim w tej sytuacji obowiązek zapłaty przyjmującemu zamówienie odpowiedniej, stosownej do stopnia zaawansowania dzieła i przydatności nieukończonego dzieła dla zamawiającego.