W obowiązującym w naszym zakładzie regulaminie zapisaliśmy, że pracownikowi zatrudnionemu na stanowisku przedstawiciela handlowego może być wypłacona premia uznaniowa. Decyzję o jej przyznaniu, w wysokości nie większej niż 20% wynagrodzenia zasadniczego wynikającego z umowy o pracę, podejmuje bezpośredni przełożony pracownika po przeanalizowaniu osiągniętego przez niego poziomu sprzedaży naszych artykułów. Co do zasady, wysokość premii jest ustalana procentowo w zależności od liczby umów sprzedażowych zawartych przez pracowników z naszymi klientami. Ostatnio jeden z pracowników zażądał wypłaty premii uznaniowej, której nie przyznał mu przełożony ze względu na nieobecność pracownika w pracy przez znaczną część miesiąca z powodu choroby i w związku z tym niższą sprzedaż. Czy w razie niewypłacenia premii pracownik będzie mógł wystąpić do sądu z roszczeniem o jej wypłatę?
Należy przyjąć, że Państwa pracownik może wystąpić do sądu pracy z roszczeniem o wypłatę premii. Tak precyzyjne określenie warunków przyznawania pracownikom premii uznaniowej wskazuje na to, że jest to premia regulaminowa. Jeżeli bowiem przesłanki nabycia premii uznaniowej są sformułowane ściśle i konkretnie, a pracownik je spełni, świadczenie to nabiera charakteru roszczeniowego i jego wypłata staje się obowiązkiem pracodawcy.
Przyznanie premii uznaniowej, jej wysokość oraz częstotliwość wypłaty powinny zawsze zależeć od swobodnej decyzji pracodawcy, której wyznacznikiem jest ocena pracy pracownika. Natomiast uzależnienie przyznawania premii od spełnienia przez pracownika konkretnych zadań bądź warunków (np. od ilości sprzedanego asortymentu), wbrew nazwie świadczenia spowoduje, że nabierze ona charakteru roszczeniowego, tak jak w przedstawionej sytuacji. Roszczenie o wypłatę premii uznaniowej powstanie zatem w sytuacji, gdy przesłanki jej nabycia były sformułowane na tyle ściśle i obiektywnie, że pracownik je spełnił, nawet jeśli formalnie premia jest uznaniowa.
Można zatem uznać, że premia stanowi część wynagrodzenia za pracę. Prawo do żądania premii powstaje wówczas, gdy odpowiednie akty przewidują z góry skonkretyzowane i zobiektywizowane wskaźniki premiowania i wskaźniki te potwierdzają prawo pracownika do premii, jak również w sytuacji, gdy pracodawca będzie stosował przejrzyste kryteria premiowania, nawet w razie braku aktów wewnątrzzakładowych to regulujących (wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 1977 r., I PRN 26/77, OSNC 1977/11/225). Natomiast premia, którą pracownik może otrzymać jedynie w zależności od oceny jego pracy przez pracodawcę, a nie od skonkretyzowanego i zobiektywizowanego wskaźnika premiowego, stanowi w gruncie rzeczy nagrodę, więc podjęta w tej sprawie decyzja nie podlega kontroli organów orzekających w sprawach pracowniczych (wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 1977 r., I PR 175/76). Ponadto muszą Państwo pamiętać, że pracownikowi przysługuje prawo wystąpienia z roszczeniem o wypłatę premii uznaniowej w jeszcze jednym przypadku. Dotyczy to sytuacji, gdy pracodawca podejmie decyzję o przyznaniu premii uznaniowej, ale nie wypłaci jej z różnych przyczyn (np. z powodu braku środków finansowych).
Zagrożenia (–)
Jeżeli pracodawca przyznał pracownikowi premię uznaniową, ale nie dokonał jej wypłaty, pracownikowi przysługuje prawo wystąpienia z roszczeniem o wypłatę tego składnika.
Premia nie jest świadczeniem powszechnym. Nie jest też naliczana i wypłacana w jednakowy sposób oraz w jednakowej wysokości. O jej wypłacie decyduje pracodawca na podstawie obowiązujących u niego przepisów o wynagradzaniu. Regulacje dotyczące premii są zawarte w regulaminie wynagradzania względnie premiowania, w układzie zbiorowym pracy lub w umowie o pracę.
W związku z brakiem uregulowań ogólnie obowiązujących dotyczących premii, w praktyce pojawiają się problemy z zakwalifikowaniem wypłacanych przez pracodawców premii do jednego z jej rodzajów, a co za tym idzie z właściwym naliczeniem przysługującego pracownikom wynagrodzenia.
Aby prawidłowo zakwalifikować wypłacany przez Państwa składnik wynagrodzenia, niezbędne w tym zakresie jest odwołanie się do poglądów prezentowanych w doktrynie prawa pracy oraz orzeczeń Sądu Najwyższego. Kryterium decydującym o charakterze premii jest jej roszczeniowość (nie nazwa), a więc prawo pracownika do żądania jej wypłaty.
Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Kiedy pracownik ma prawo do premii regulaminowej, a kiedy może otrzymać premię uznaniową