Czym jest separacja? Jakie są skutki majątkowe separacji? Kto ma prawo do odprawy po śmierci pracownika? Czy mając separację należy się odprawa po zmarłym małżonku? Ile wynosi odprawa pośmiertna?
- Czym jest separacja?
- Jakie są skutki majątkowe separacji?
- Separacja jak rozwód - nie otrzymasz odprawy po zmarłym małżonku
- Czy należy się odprawa po śmierci pracownika?
- Kto ma prawo do odprawy po śmierci pracownika?
- Odprawa pośmiertna a ubezpieczenie na życie
- Ile wynosi odprawa pośmiertna?
- Brak nakazu wypłaty odprawy pośmiertnej
Czym jest separacja?
Jak stanowi Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2809), jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. Różni się to od rozwodu tym, że brak przesłanki trwałego rozkładu pożycia. Rozwód ma bowiem miejsce jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. Każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.
Jednakże mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków.
Jakie są skutki majątkowe separacji?
Zgodnie z art. 54 § 1 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Trzeba pamiętać jednak, że ten przepis odnosi się do sytuacji orzeczenia separacji formalnej, regulowanej w treści art. 61 zn.1 i n. KRO. Nie bez przyczyny jest więc użyte w przepisie sformułowanie: "orzeczenie separacji". Tak więc, separacja faktyczna, która może trwać między małżonkami bez orzeczenia sądu, nie prowadzi do powstania między małżonkami rozdzielności majątkowej. Jeżeli jednak ma już miejsce separacja formalna, to z chwilą zniesienia separacji powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy. Jednak, na zgodny wniosek małżonków sąd orzeka o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.
Separacja jak rozwód - nie otrzymasz odprawy po zmarłym małżonku
Jak podkreśla Prof. M. Załucki: przy orzeczeniu separacji istnieje rozdzielność z mocy prawa. "(…) Podobnie jak w przypadku ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków bądź ogłoszenia jego upadłości, także na skutek orzeczenia separacji formalnej pomiędzy małżonkami powstaje ustrój pełnej rozdzielności majątkowej (ex lege). Wiąże się to ze stwierdzeniem w sprawie o separację zupełnego rozkładu pożycia małżonków, jest tego konsekwencją.
Separacja małżonków nie prowadzi co prawda do ustania małżeństwa, jednak ustrój ustawowy, a także w zasadzie ustroje umowne inne niż pełna rozdzielność majątkowa, oparte są na realizacji zasady wspólnego pożycia przez małżonków. Małżeństwo małżonków żyjących w separacji trwa więc nadal, choć uchylona zostaje pomiędzy nimi wspólnota, w tym wspólnota gospodarcza."
Generalnie w ramach zasad przewidzianych w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym skutki orzeczenia separacji są zasadniczo takie same jak skutki rozwodu, o ile ustawodawca nie stanowi inaczej. Mając powyższe na uwadze, należy pamiętać, że nie zawsze wszelkie świadczenia związane ze stosunkiem pracy, które - wydawałoby się - będą należały się małżonkowi, rzeczywiście mu przysługują. Jednym z przykładów jest odprawa pośmiertna.
Czy należy się odprawa po śmierci pracownika?
Co do zasady, po śmierci pracownika należy się odprawa pośmiertna. Należy jednak spełnić przesłanki z przepisu art. 93 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, dalej jako: KP). W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna. W doktrynie przeważa pogląd, że jest to świadczenie ze stosunku pracy zmarłego pracownika. Nie ma ono charakteru odszkodowawczego. Jego celem jest ułatwienie członkom rodziny zmarłego pracownika przystosowania się do nowej sytuacji.
Kto ma prawo do odprawy po śmierci pracownika?
Odprawa pośmiertna przysługuje następującym członkom rodziny pracownika: małżonkowi (jednak nie dotyczy to małżonka znajdującego się w separacji - z wyżej opisanych przyczyn rozdzielności majątkowej przy separacji formalnej) oraz innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj.: dzieci własne; dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione; dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki; rodzeństwo; inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka; rodzice (za rodziców uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające).
Odprawę pośmiertną dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny. Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy odpowiedniej kwoty określonej w KP.
Odprawa pośmiertna a ubezpieczenie na życie
Odprawa pośmiertna nie przysługuje członkom rodziny, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż odprawa pośmiertna przysługująca zgodnie z KP. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami. Przez zwrot „pracodawca ubezpieczył pracownika na życie” należy rozumieć sytuację, w której pracodawca ubezpieczył pracownika, a ryzyko ubezpieczeniowe obejmuje zdarzenie w postaci śmierci ubezpieczonego pracownika. Znajdzie to również zastosowanie również w sytuacji śmierci pracownika, którego pracodawca ubezpieczył od następstw nieszczęśliwych wypadków, a zawarta umowa ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków, obejmuje ryzyko śmierci ubezpieczonego pracownika wskutek nieszczęśliwego wypadku.
Ile wynosi odprawa pośmiertna?
jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat;
trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat;
sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Brak nakazu wypłaty odprawy pośmiertnej
Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 lipca 2009 r., sygn. I OSK 1517/08, odprawa pośmiertna nie jest świadczeniem należnym pracownikowi, lecz jego rodzinie z racji śmierci pracownika, co normuje art. 93 KP. Nie ulega zatem wątpliwości, iż organy Państwowej Inspekcji Pracy nie są uprawnione do wydania nakazu wypłaty odprawy pośmiertnej.
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)
Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2809)