Z zasady wynagrodzenie pracownika na mocy prawa pracy podlega ochronie. Dotyczy to zarówno płacy zasadniczej, jak również wszelkich innych świadczeń wypłacanych pracownikowi z tytułu nagród, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, wynagrodzenia chorobowego, dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych i odpraw. Jednakże w uzasadnionych sytuacjach prawo pracy zezwala na dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia. W zależności od podziału potrąceń na obowiązkowe i dobrowolne zróżnicowano ograniczenia w wysokości dopuszczalnych potrąceń i ustalono priorytety w kolejności spłaty poszczególnych tytułów do egzekucji.
Potrącenia z mocy prawa wymienione w art. 87 § 1 Kodeksu Pracy
Pracodawca ma prawo dokonać pomniejszenia wynagrodzenia pracownika bez jego zgody w przypadku:
- świadczeń alimentacyjnych na mocy tytułów wykonawczych,
- innych należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych,
- zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
- kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 Kodeksu Pracy.
Lista potrąceń, do których upoważniony jest pracodawca, jest ograniczona tylko do wyżej wymienionych przypadków. W odniesieniu do dwóch pierwszych, dotyczących wezwania na mocy tytułów wykonawczych pracodawca ma obowiązek dokonać zajęcia wynagrodzenia i udzielić wszystkich wymaganych przez komornika informacji w terminie 7 dni od otrzymania pisma. W przypadku braku działań po stronie przedsiębiorcy po otrzymaniu wezwania do zajęcia wynagrodzenia, firma może zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 886 Kodeksu Postępowania Cywilnego. Przedsiębiorca, który nie dokona potrącenia z wynagrodzenia odpowiada finansowo za wyrządzoną wierzycielowi szkodę.
Proporcja i kolejność dokonywania potrąceń z mocy prawa
Pomimo że w przypadku potrąceń wymienionych w art. 87 § 1 Kodeksu Pracy pracodawca na mocy przepisów prawa pracy jest uprawniony do dokonywania potrąceń, musi się on poruszać w ściśle wyznaczonych ramach odnośnie proporcji potrąconego wynagrodzenia i kolejności, w jakiej potrącenia mogą być dokonywane. Zgodnie z art. 87 § 3 Kodeksu Pracy pracodawca ma prawo dokonać potrąceń bez zgody pracownika, jeśli:
- dotyczą świadczeń alimentacyjnych – na mocy tytułów wykonawczych egzekwowana suma może zostać potrącona do wysokości 3/5 wynagrodzenia,
- w przypadku innych świadczeń niż alimentacyjne – na mocy tytułów wykonawczych potrącenia nie mogą przekroczyć ½ wynagrodzenia,
- odnośnie kar pieniężnych przewidzianych w Kodeksie Pracy – kara za jedno wykroczenie nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary nie mogą przekroczyć 1/10 wynagrodzenia pozostającego do wypłaty po dokonaniu innych potrąceń.
Dopiero po zaspokojeniu roszczeń alimentacyjnych można dokonywać kolejnych potrąceń, o ile pracodawca ma nadal do dyspozycji kwotę wynagrodzenia, z której egzekucja jest dopuszczalna. Ustawodawca określił bowiem również wynagrodzenie, które zgodnie z prawem pracy powinno nadal pozostać do dyspozycji pracownika po dokonaniu obowiązkowych potrąceń.
Kwoty wolne od potrąceń
Ochrona płacy pracownika z tytułu minimalnego wynagrodzenia za pracę nie dotyczy świadczeń alimentacyjnych. W tym przypadku obowiązuje jedynie zasada, że suma potrąceń nie może przekroczyć 3/5 wysokości wynagrodzenia przysługującego danemu pracownikowi. W odniesieniu do pozostałych zobowiązań są natomiast ustalone trzy poziomy wynagrodzenia, które zgodnie z przepisami prawa pracy nie mogą zostać przekroczone:
- 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek ZUS oraz zaliczki na podatek dochodowy – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
- 90% minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek ZUS oraz zaliczki na podatek dochodowy – przy potrącaniu kar pieniężnych;
- 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek ZUS oraz zaliczki na podatek dochodowy – w pozostałych przypadkach, miedzy innymi dotyczących egzekucji komorniczych, oczywiście z wyłączeniem świadczeń alimentacyjnych.
Potrącenia dobrowolne na podstawie pisemnej zgody pracownika
W inny sposób są uregulowane w prawie pracy ograniczenia dotyczące potrąceń dobrowolnych. Mogą one dotyczyć przykładowo:
- spłaty pożyczki z kasy zapomogowo-pożyczkowej lub zakładowego funduszu świadczeń socjalnych;
- zapłaty składek na rzecz dobrowolnych ubezpieczeń;
- zwrotu części opłat za korzystanie z kart sportowych itp.
Podstawą do dokonania potrącenia należności nieobjętych przepisami prawa pracy jest pisemna zgoda pracownika.
Wzór pisemnej zgody pracownika
|
Oświadczenie pracownika dotyczące wyrażenia zgody na dokonanie potrącenia należności z wynagrodzenia za pracę Zgodnie z art. 91 Kodeksu Pracy oświadczam, że wyrażam zgodę na potrącenie przez pracodawcę z mojego wynagrodzenia za pracę należności w kwocie ………………………… zł Proszę o dokonanie powyższych potrąceń z wynagrodzenia za pracę w kwotach w wysokości …………………… zł zaczynając od miesiąca …………………………………. r.
………………………………. Podpis pracownika
|
Proporcja dokonywania potrąceń dobrowolnych
W przypadku potrąceń dobrowolnych na podstawie prośby pracownika wyznaczone przez prawo pracy limity kwoty wolnej od potrąceń zależą od tego, wobec kogo pracownik zobowiązany jest do zwrotu określonych kwot. Kwoty wolne od potrąceń wynoszą:
- 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek ZUS oraz zaliczki na podatek dochodowy – przy potrącaniu należności wobec osób trzecich;
- 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek ZUS oraz zaliczki na podatek dochodowy – przy potrącaniu należności wobec pracodawcy.
Zestawienie kwot wolnych od potrąceń w 2017 roku pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy:
|
Limit minimalnego wynagrodzenia stanowiącego kwotę wolną |
Koszty podstawowe i odliczenie kwoty ulgi podatkowej (PIT 2) |
Koszty podstawowe bez odliczenia kwoty ulgi podatkowej (PIT 2) |
Koszty podwyższone i odliczenie ulgi podatkowej (PIT 2) |
Koszty podwyższone bez odliczenia ulgi podatkowej (PIT2) |
|
100% |
1.459,48 zł |
1.413.48 zł |
1.464,48 zł |
1.418,48 zł |
|
90% |
1.313,53 zł |
1.272,13 zł |
1.318,03 zł |
1.276,63 zł |
|
80% |
1.167,58 zł |
1.130,78 zł |
1.171,58 zł |
1.134,78 zł |
|
75% |
1.094,61 zł |
1.060,11 zł |
1.098,36 zł |
1.063,86 zł |
W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy kwoty wolne ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Zbieg egzekucji komorniczej i administracyjnej
Należy zwrócić szczególną uwagę w sytuacji zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej dokonywanej przez Urząd Skarbowy i ZUS. Jeśli wynagrodzenie nie jest w stanie pokryć wszystkich egzekwowanych należności, pracodawca dokonuje zapłaty na rzecz instytucji, która pierwsza dokonała zajęcia. A jeśli ustalenie pierwszeństwa nie jest możliwe, pracodawca dokonuje wpłaty na poczet należności w wyższej kwocie i niezwłocznie informuje wszystkie zainteresowane instytucje o zbiegu tytułów egzekucyjnych.
Informacja dla pracownika o potrąceniu
Przepisy prawa pracy nie określają sposobu i terminu w jakim przedsiębiorca powinien poinformować pracownika o potrąceniu z wynagrodzenia za pracę. W praktyce odbywa się to zazwyczaj niezwłocznie po otrzymaniu pisma od komornika, najpóźniej w momencie wypłaty wynagrodzenia. Pracownik również jest informowany przez komornika o wezwaniu do egzekucji długu, więc powinien posiadać taką wiedzę z tego samego źródła co pracodawca.
W przypadku rozliczeń pomiędzy pracodawcą a pracownikiem powiadomienia również odbywają się bez zachowania ustalonej prawem formy. Jedynie w przypadku potrąceń o charakterze dobrowolnym prawo pracy obliguje pracodawcę do posiadania pisemnej zgody pracownika na dokonanie potrącenia z wynagrodzenia.
Aby właściwie dokonać potrąceń z wynagrodzenia pracownika, można miedzy innymi skorzystać z programu Sage Symfonia 2.0 Kadry i Płace, który wspomaga zarządzanie płacami oraz danymi kadrowymi pracowników w małych i średnich firmach. Program zapewnia kompleksową obsługę wszystkich form zatrudnienia, w tym umów cywilno-prawnych. Ponadto współpracuje z programem Płatnik w zakresie deklaracji ZUS i umożliwia przygotowanie dokumentów zgodnych z formatem aplikacji SODiR OffLine.