Statystycznie kobieta, wykonując taką samą lub porównywalną pracę co mężczyzna, zarabia od niego mniej. Problem ten, zwany „luką płacową”, był analizowany w wielu badaniach i występuje na całym świecie. W Polsce, w zależności od przyjętej metody doboru danych i obliczeń, kobiety zarabiają średnio od 7% do 18,5% mniej niż mężczyźni (co przekłada się na średnio o ok. 700 zł niższe wynagrodzenie). Według danych Eurostatu (2014), Polskę charakteryzuje jedna z najniższych wartości luki płacowej w Unii Europejskiej - różnica w zarobkach wynosi bowiem 7,7%[1] na niekorzyść kobiet, podczas gdy średnia unijna to 16,7% (różnica średniej stawki godzinowej brutto w całej gospodarce). Im wyższe stanowisko – tym odnotowuje się większe różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn - na stanowiskach managerskich różnica ta wynosi w Polsce 27,7% tj. o 4,3 pp. więcej od średniej unijnej[2].
Polecamy książkę: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami
Przyczyny nierówności płacowych
Luka płacowa jest zjawiskiem złożonym, bo wynika z współwystępowania wielu czynników wpływających na sytuację kobiet i mężczyzn na rynku pracy. Są wśród nich różnice obiektywne, takie jak odmienne wykształcenie, doświadczenie zawodowe, czy wykonywany zawód. Są również czynniki, na które pracownicy mają mniejszy wpływ - takie jak segregacja na rynku pracy, czy długość stażu pracy wynikająca z wykonywanych ról społecznych. Wpływ na niższe wynagrodzenia kobiet ma również ich niższa samoocena - Polki źle oceniają swoje możliwości znalezienia pracy i mają mniejsze oczekiwania finansowe od mężczyzn[3]. Zarówno w grupie młodych pracowników (bezrobotni absolwenci do 30 r.ż.), jak i wśród pozostałych bezrobotnych oczekiwania finansowe kobiet są mniejsze odpowiednio o 303 zł oraz o 366 zł[4].
W wielu podmiotach na bieżąco monitoruje się średnie wynagrodzenia w odniesieniu do poszczególnych grup pracowników.Punktem odniesienia jest zazwyczaj średnia dla całego podmiotu lub konkretnego działu. Nie negując takiego podejścia, MRPiPS proponuje oszacowanie tzw. „skorygowanej luki płacowej”, w ramach której porównuje się płace pracowników z uwzględnieniem takich cech jak: płeć, wiek, wykształcenie, zajmowane stanowisko, wymiar czasu pracy oraz staż pracy.
Aplikacja MRPiPS do pomiaru luki płacowej
Zagwarantowanie równej płacy za tę samą pracę lub pracę tej samej wartości jest nie tylko prawnym obowiązkiem każdego pracodawcy, ale też niesie ze sobą wiele korzyści - jest wyrazem tworzenia atrakcyjnych stanowisk pracy, które przyciągają najbardziej utalentowane osoby oraz dają motywację dotychczasowym pracownikom. To przekłada się z kolei na zwiększenie konkurencyjności danego pracodawcy.
Aby ułatwić zainteresowanym pracodawcom zweryfikowanie, czy za taką samą pracę wynagradzają w równy sposób, MRPiPS przygotowało aplikację komputerową „Równość płac”, pozwalającą w łatwy sposób oszacować różnice w wynagrodzeniach pracowników, z uwzględnieniem ich płci, wieku wykształcenia oraz innych wybranych cech. Aplikacja dostępna jest bezpłatnie. Ma pomóc wszystkim, którzy zatrudniają pracowników, w kształtowaniu świadomej i niedyskryminującej ze względu na płeć polityki płacowej.
[1] Zgodnie z najnowszą prognozą GUS, wskaźnik luki płacowej zgodny z metodologią Eurostatu za rok 2016 wyniósł 7,2% tj. o 0,5 pp. niższy, niż w 2014 r.
[2] Dane za 2014 r., materiał prasowy Eurostatu 38/2017 pt. Women in maganerial positions, http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/7896990/3-06032017-AP-EN.pdf/ba0b2ea3-f9ee-4561-8bb8-e6c803c24081
[3] Potwierdzają to m.in. Badania Ankietowe Rynku Pracy, przeprowadzane przez Narodowy Bank Polski, różne lata
[4] Opracowanie własne Sedlak & Sedlak na podstawie BKL Badanie Ludności 2010 – 2015