Opiekunowie letnich kolonii i obozów - kwalifikacje. Jakie uprawnienia i szkolenia powinni mieć?

Kierownik i wychowawca wypoczynku

W 2022 r. z letniego wypoczynku w ramach zorganizowanych wyjazdów skorzystało 1,328 miliona dzieci. I niezależnie od tego, czy jest to dwutygodniowy obóz z noclegiem czy półkolonia, kiedy dzieci po całym dniu zajęć wracają do domu – kadra prowadząca musi posiadać odpowiednie, udokumentowane uprawnienia. Uprawnienia te dzielą się na dwa stopnie – wychowawcy wypoczynku i kierownika wypoczynku.

Kwalifikacje 

Wychowawca wypoczynku musi mieć ukończone 18 lat oraz odbyty kurs wychowawców wypoczynku dzieci i młodzieży. Niezbędne jest również zaświadczenie z KRK dot. braku karalności oraz posiadanie co najmniej średniego wykształcenia. Natomiast od tych wymagań jest kilka wyjątków. Wykształcenie średnie nie obowiązuje instruktorów harcerskich, a kurs wychowawców nie obowiązuje nauczycieli.

- W przypadku kierowników wypoczynku również może być nim osoba po ukończeniu 18 r.ż., nie karana, posiadająca co najmniej wykształcenie średnie oraz ukończony kurs kierowników wypoczynku. Co ważne, musi spełniać również warunek co najmniej 3 lat doświadczenia w wykonywaniu zadań opiekuńczo-wychowawczych. Natomiast tutaj również mamy kilka wyjątków - średnie wykształcenie nie obowiązuje instruktorów harcerskich, kurs kierownika wypoczynku nie obowiązuje osób pełniących funkcje kierownicze w szkołach oraz instruktorach harcerskich w stopniu co najmniej podharcmistrza, a doświadczenie nie jest wymagane od nauczycieli i instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej podharcmistrza. Ponadto wszystkie osoby stanowiące kadrę powinny posiadać badania sanitarno-epidemiologiczne oraz podpisaną umowę z organizatorem wypoczynku na pełnienie funkcji wychowawczych, kuchennych, ratowniczych, pielęgniarskich. Wszystkie inne osoby wykonujące np. część zajęć, powinny mieć odpowiednie uprawnienia np. jeśli obóz obejmuje przejście po górach należy zatrudnić certyfikowanego przewodnika, jeśli na jednych z zajęć będzie pływanie żaglówkami - sternicy powinni mieć patenty żeglarskie – wyjaśnia Andrzej Bączkowski, Ekspert ds. bezpieczeństwa pracy W&W Consulting. 

Przeszkolenie z pierwszej pomocy

Warto pomyśleć również o tym, żeby kadra wypoczynku miała co najmniej podstawowe przeszkolenie z udzielania pierwszej pomocy, przez certyfikowane osoby. Poza obowiązkowym zapewnieniem opieki medycznej, to opiekunowie będą nieść pierwszą pomoc.

Zgłoszenie do kuratorium

W trakcie planowania wypoczynku należy również dokładnie określić, jakie zajęcia będą realizowane, a w związku z tym jakie potrzeby kadrowe są niezbędne. Wszystkie te informacje muszą być odnotowane w zgłoszeniu formy wypoczynku do właściwego kuratorium oświaty. Zgłoszenie takie jest niezbędne, żeby obóz czy kolonia mogły się w ogóle odbyć. 

- Niestety nie dysponujemy rzetelną statystyką dotyczącą bezpieczeństwa wypoczynku w Polsce. W 2015 roku NIK dokonał kontroli form wypoczynku. Wykazano, że 16% form nie było w ogóle zgłoszonych do kuratorium, a nawet 25% organizatorów nie informowało o zmianach w zgłoszeniach wypoczynku w tym zmianach kadrowych – kwalifikacji wychowawców, w szczególności brak było informacji o nieposiadaniu przez nich zaświadczenia o niekaralności – dodaje Ekspert W&W Consulting. 

Prawa rodzica

Rolą i prawem rodzica jest sprawdzenie, czy dana forma wypoczynku jest zgłoszona – można to sprawdzić na stronie internetowej wypoczynku letniego. Ponadto rodzic musi być poinformowany o programie wypoczynku i może żądać wyjaśnień co do sposobu przebiegu i zabezpieczenia poszczególnych aktywności. Świadome podejście do zagadnienia przez rodziców pozwoli odsiać imprezy, które nie będą zapewniały odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pociechom.

Kwalifikacje niezbędne do pełnienia funkcji wychowawcy wypoczynku

Ministerstwo Edukacji i Nauki informuje, że wychowawcą wypoczynku może być osoba, która:

1. nie była karana (składa oświadczenie lub informację z KRK);
2. ukończyła 18 lat;
3. posiada co najmniej wykształcenie średnie;
4. ukończyła kurs na wychowawcę wypoczynku;

Wyjątki od powyższej zasady:

1. co najmniej średnie wykształcenie - nie dotyczy instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej przewodnika lub równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w Rzeczypospolitej Polskiej albo w stopniu równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, pełniących funkcję wychowawcy wypoczynku w formach wypoczynku organizowanych przez organizacje harcerskie.
2. kurs na wychowawcę wypoczynku - nie dotyczy:
   - nauczycieli - za „nauczyciela” uznać należy osobę posiadającą wymagane kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku nauczyciela, a więc zarówno emerytowanego nauczyciela, jak i absolwenta szkoły wyższej, który uzyskał kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku nauczyciela w szkole lub placówce oświatowej, 
   - osób pracujących z dziećmi w placówkach wsparcia dziennego lub placówkach opiekuńczo-wychowawczych, które posiadają wykształcenie określone w art. 26 ust. 1 pkt 1 lit. a lub w art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, oraz 
   - instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej przewodnika lub równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w Rzeczypospolitej Polskiej albo w stopniu równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz 
   - osób, które uzyskały tytuł trenera i instruktora sportu na podstawie ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2014 r. poz. 715 oraz z 2015 r. poz. 1321), w brzmieniu obowiązującym przed dniem 23 sierpnia 2013 r..

Kwalifikacje niezbędne do pełnienia funkcji kierownika wypoczynku

Ministerstwo Edukacji i Nauki informuje, że kierownikiem wypoczynku może być osoba, która:

1. nie była karana (składa oświadczenie lub informację z KRK);
2. ukończyła 18 lat;
3. posiada co najmniej wykształcenie średnie;
4. ukończyła kurs na kierownika wypoczynku;
5. posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu zadań dydaktyczno-wychowawczych lub opiekuńczo-wychowawczych, uzyskanych w okresie ostatnich 15 lat.

Wyjątki od powyższej zasady:

• co najmniej średnie wykształcenie - nie dotyczy instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej przewodnika lub równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w Rzeczypospolitej Polskiej albo w stopniu równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, pełniących funkcję kierownika wypoczynku w formach wypoczynku organizowanych przez organizacje harcerskie.
• kurs na kierownika wypoczynku - nie dotyczy osób zajmujących stanowiska kierownicze w szkołach i placówkach oraz instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej podharcmistrza lub równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w Rzeczypospolitej Polskiej albo równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej.
• doświadczenie - nie dotyczy nauczycieli oraz instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej podharcmistrza lub równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w Rzeczypospolitej Polskiej albo równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej.

Jak kierownik wypoczynku i wychowawca wypoczynku mogą wystąpić po zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego?

• drogą elektroniczną (podstawowe informacje na krk.ms.gov.pl, dostęp do e-KRK https://ems.ms.gov.pl ),
• osobiście w jednym z Punktów Informacyjnych KRK albo w Biurze Informacyjnym KRK,
• można wysłać podpisany i opłacony formularz pocztą do wybranego Punktu Informacyjnego KRK albo do siedziby Biura Krajowego Rejestru Karnego.

Szczegółowe odpowiedzi na stronie http://bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewidencje/krajowy-rejestr-karny/pytania-i-odpowiedzi/

Jak wolontariusz ma występować po bezpłatne zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego?

Ministerstwo Edukacji i Nauki wyjaśnia, że kandydat na kierownika wypoczynku lub wychowawcę wypoczynku dzieci i młodzieży, będący wolontariuszem, aby móc skorzystać ze zwolnienia z opłaty za wydanie informacji z Krajowego Rejestru Karnego, stosownie do art. 24 ust. 1a ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1036, z późn. zm.), powinien:

1) w przypadku wystąpienia o zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego w formie papierowej – przywołać w punkcie 11 formularza „Zapytanie o udzielenie informacji o osobie” art. 24 ust. 1a ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 159) w związku z art. 92p ust. 8,  pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2023 r. poz. 2230) oraz dołączyć do formularza pismo sporządzone przez organizatora wypoczynku potwierdzające, że ta osoba jest wolontariuszem będącym kandydatem na wychowawcę lub kierownika formy wypoczynku. Pismo pozostanie w urzędzie na dowód wydania informacji z KRK bez pobrania opłaty;

2) w przypadku wystąpienia o zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (e-Platforma/e-KRK) – zaznaczyć odpowiednie pole w formularzu, wskazujące na bycie kandydatem na wychowawcę lub kierownika formy wypoczynku oraz załączyć skan pisma, sporządzonego przez organizatora wypoczynku, potwierdzającego, że ta osoba jest wolontariuszem będącym kandydatem na wychowawcę lub kierownika formy wypoczynku.