Rozpatrywana przez Sąd Najwyższy sprawa dotyczyła częstej sytuacji, w której pracodawca nie wypłacił swojemu pracownikowi należnego mu z tytułu umowy o pracę wynagrodzenia. Pracownik dochodził swoich praw przed sądem i w rezultacie uzyskał korzystny dla siebie wyrok. Sąd przyznał mu 410726 zł tytułem niewypłaconego wynagrodzenia.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe w marcu, kwietniu i maju 2011 r. >>
Jednocześnie jednak, rozpatrując problem opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne od należnego pracownikowi, zasądzonego wyrokiem sądu, ale wciąż niewypłaconego wynagrodzenia, ZUS uznał, że składki należne są wyłącznie od kwot wypłaconego pracownikowi części zaległego wynagrodzenia (4677 zł oraz 6378 zł). Natomiast podstawy wymiaru składek nie może stanowić kwota zasądzona prawomocnym wyrokiem sądu aż do momentu, w którym faktycznie nie nastąpi jej wypłata.
Niezadowolony z tego rozstrzygnięcia pracownik wniósł odwołanie od decyzji ZUS. Sprawę przegrał jednak zarówno przed sądem pierwszej, jak i drugiej instancji. Na skutek wniesienia skargi kasacyjnej sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który rozważył dwa prezentowane dotąd w orzecznictwie stanowiska.
Kto będzie płacił składki za nianię? >>
Zgodnie z pierwszym, w przypadku gdy nie nastąpiła faktyczna wypłata wynagrodzenia za pracę, nie odprowadza się składek na ubezpieczenia społeczne i nie ustala się podstawy ich wymiaru. Składka należna jest tylko od wypłaconego wynagrodzenia. Z tego powodu dopiero po przekazaniu wynagrodzenia do dyspozycji pracownika można uwzględnić je w podstawie wymiaru składek. Z kolei według drugiego poglądu, podstawa wymiaru składek powinna być ustalana także z uwzględnieniem wynagrodzenia należnego pracownikowi, chociaż niewypłaconego przez pracodawcę. O rozstrzygnięcie, które z tych stanowisk jest słuszne, zwrócono się z pytaniem do składu powiększonego Sądu Najwyższego.
Sędziowie Sądu Najwyższego podzielili pogląd, zgodnie z którym niewypłacone wynagrodzenie nie może stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Podstawę wymiaru składek dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę stanowi przychód uzyskiwany z tytułu tej umowy. Definicja przychodu została z kolei ściśle określona w przepisach podatkowych, do których odsyłają w tym zakresie regulacje ubezpieczeniowe. Ponieważ za „przychód” rozumie się wyłącznie kwoty wypłacone lub pozostawione do dyspozycji pracownika, nie ma możliwości, aby za taki uznać wynagrodzenie należne, lecz niewypłacone pracownikowi. Tym samym nie można go uznać za podstawę wymiaru składek. Nie zmienia tego nawet prawomocne orzeczenie sądu, na mocy którego zaległe wynagrodzenie zostało zasądzone na rzecz pracownika.
(Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 10 września 2009 r., sygn. akt I UZP 5/09)