Rozmowa z Katarzyną Grabowską-Wawrzeniecką, ekspertem ds. bhp certyfikowanym przez CIOP-PIB.
• Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom przeszkolenia w zakresie bhp. Kto może przeprowadzać takie szkolenia? Czy może to być pracodawca?
– Optymalnym rozwiązaniem jest prowadzenie szkolenia wstępnego, czyli instruktażu ogólnego i stanowiskowego własnymi zasobami pracodawcy, natomiast szkoleń okresowych bhp – przez wyspecjalizowane w tym zakresie ośrodki szkoleniowe. Te ostatnie są jednocześnie organizatorami szkoleń i biorą na siebie ciężar ich przygotowania, w tym dokumentacji szkoleniowej, zapewnienia odpowiedniej kadry czy materiałów dydaktycznych.
Pracodawca może też we własnym zakresie przeprowadzać szkolenia okresowe bhp. Jednak w takim wypadku musi liczyć się z wysiłkiem organizacyjnym związanym ze szkoleniem. Poza organizacją zajęć będzie musiał przygotować również dokumentację szkoleniową, zapewnić odpowiednich do tematyki wykładowców oraz zadbać o materiały dydaktyczne i miejsce do przeprowadzenia zajęć.
• Wiadomo, że szkolenia bhp pracowników powinny odbywać się w czasie pracy. Czy ze względu na brak możliwości zorganizowania szkolenia podczas pracy, np. z powodu dużej liczby pracowników do przeszkolenia, szkolenia mogą odbywać się po pracy lub w dniu wolnym od pracy?
– Jeśli nie ma możliwości zorganizowania szkolenia w czasie pracy, można na określonych warunkach przeprowadzić je w dniu wolnym lub po pracy.
Wszystkie szkolenia z zakresu bhp, zarówno instruktaże, jak i szkolenia okresowe, powinny odbywać się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Oznacza to, że pracodawca pokrywa nie tylko koszty związane z przeprowadzeniem zajęć przez wykładowców czy firmy zewnętrzne, ale także koszty szkolenia z zakresu bhp zorganizowane w dni wolne od pracy lub po godzinach pracy. W takiej sytuacji pracodawca musi pokryć koszty godzin nadliczbowych lub udzielić czasu wolnego od pracy, tak jakby pracownik wykonywał w tym czasie swoje zwykłe obowiązki.
W przypadku trudności w organizacji szkolenia polegającej na braku możliwości poświęcenia całego dnia na szkolenie okresowe należy zastanowić się, czy nie można podzielić szkolenia na bloki tematyczne i przeprowadzić je w ciągu kilku dni. Można także poszczególne części szkolenia przeprowadzić w odstępach kilkutygodniowych.
• Częstym zjawiskiem jest przejmowanie zakładów pracy przez innych pracodawców. Jak w takiej sytuacji należy postąpić z przejmowanymi pracownikami – organizować im szkolenia bhp czy nie?
– Jeżeli pracownikom zostaną zaproponowane dotychczasowe warunki pracy, czyli będą zatrudnieni na tych samych stanowiskach, na jakich byli zatrudnieni u poprzedniego pracodawcy, ich szkolenia pozostają ważne. Nie ma więc konieczności, aby pracodawca organizował dla nich dodatkowe szkolenia poza tymi, które wynikają z harmonogramu szkoleń okresowych obowiązującego w zakładzie pracy. Zawsze należy uważnie przeanalizować sytuację. Często przejęcie wiąże się dla pracowników wyłącznie ze zmianą nazwy firmy. Jednak może zaistnieć taka sytuacja, że firma staje się częścią większej organizacji, w której są wyższe standardy lub inna organizacja w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Będzie wtedy konieczne przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego bhp.
• Jak należy postąpić w sytuacji, gdy zatrudniany jest nowy pracownik, który niedawno przeszedł szkolenie bhp. Czy szkolenie bhp przeprowadzone u poprzedniego pracodawcy zachowuje ważność u następnego?
– Zależy, o jakim szkoleniu mówimy. Jeśli chodzi o szkolenie okresowe bhp, to jeśli pracownik miał szkolenie dla odpowiedniej grupy pracowników, np. będzie zatrudniony na stanowisku administracyjno-biurowym, a w poprzedniej firmie miał szkolenie dla tej grupy pracowniczej i ma poświadczone odbycie tego szkolenia zaświadczeniem, to nowy pracodawca może je uznać. Powinien zrobić kopię zaświadczenia i włączyć ją do akt osobowych pracownika. W przypadku szkolenia wstępnego – instruktażu ogólnego i stanowiskowego u każdego pracodawcy pracownik musi odbyć takie szkolenie od początku.
• W jaki sposób powinno być potwierdzone odbycie szkolenia okresowego bhp?
– Dokumentem potwierdzającym ukończenie szkolenia okresowego bhp jest imienne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Warto zwrócić uwagę, aby na zaświadczeniu były właściwie podane istotne informacje. Po pierwsze – pełna nazwa szkolenia (rodzaj szkolenia i grupa osób, dla których było przeznaczone), np. gdy szkolenie było zorganizowane dla kadry kierowniczej w zakładzie pracy – na zaświadczeniu powinno być napisane: „Szkolenie okresowe w dziedzinie bhp dla osób kierujących pracownikami”. Gdy szkolenie było realizowane dla grupy konserwatorów i sprzątaczek, powinno być napisane: „Szkolenie okresowe bhp dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych”. Po drugie – termin, w którym odbyło się szkolenie. W przypadku samokształcenia kierowanego termin powinien być określony od dnia rozpoczęcia szkolenia, tzn. od dnia, w którym uczestnicy otrzymali materiały szkoleniowe, dostęp do szkolenia lub inauguracji kursu w formie spotkania, do dnia, w którym szkolenie zostało zakończone, czyli od dnia, w którym z wynikiem pozytywnym napisali egzamin końcowy. Należy pamiętać, że data szkolenia odbiega znacznie od daty wystawienia zaświadczenia o odbyciu szkolenia. Terminem, od którego biegnie ważność szkolenia okresowego, jest data ukończenia szkolenia.
Zaświadczenie powinno też mieć pieczęć oraz być podpisane przez osobę upoważnioną przez organizatora szkolenia. Na odwrocie zaświadczenia powinien znajdować się ramowy program szkolenia, zgodnie z którym szkolenie było organizowane, a także liczba godzin poświęconych na poszczególne zagadnienia podana w godzinach lekcyjnych.
• Kto ponosi odpowiedzialność za nieprzeprowadzenie szkoleń bhp pracowników?
– Nieprzeprowadzenie szkoleń bhp jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika i odpowiedzialność w tej sytuacji ponosi pracodawca. Jeśli brak szkoleń wykaże inspektor pracy w czasie kontroli, pracodawca może zostać ukarany mandatem od 1000 do 2000 zł. W przypadku gdy w trakcie kolejnej kontroli ponownie okaże się, że pracodawca nie wywiązuje się prawidłowo z obowiązku szkolenia pracowników, inspektor może nałożyć mandat do 5000 zł.