Urlop rodzicielski – co to jest?
Po pierwsze, urlop rodzicielski to nie to samo co urlop macierzyński. Urlop rodzicielski to urlop przysługujący po urlopie macierzyńskim. Aby z niego skorzystać, należy wykorzystać w całości urlop macierzyński. Urlop macierzyński wynosi:
- 20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka,
- 31 tygodnie przy bliźniakach,
- 33 tygodnie przy trójce dzieci,
- 35 tygodni przy czwórce dzieci,
- 37 tygodni przy piątce i większej liczbie dzieci.
Po tym czasie można skorzystać z urlopu rodzicielskiego. W praktyce kobiety wykorzystują urlop macierzyński i bezpośrednio po nim pełny wymiar urlopu rodzicielskiego, co daje w sumie 52 tygodnie urlopu, a więc praktycznie rok. Czy urlop rodzicielski jest obowiązkowy? Nie. To uprawnienie rodzicielskie, z którego można skorzystać, ale nie trzeba.
Urlop rodzicielski uregulowany jest w art. 1791 i art. 1821c-g Kodeksu pracy.
Ile trwa urlop rodzicielski?
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym urlop rodzicielski może mieć dwa wymiary. Ile wynosi przy urodzeniu jednego dziecka w czasie jednego porodu? Urlop rodzicielski trwa 32 tygodnie. Natomiast przy bliźniakach i większej liczbie dzieci urlop będzie dłuższy o 2 tygodnie czyli wyniesie 34 tygodnie. Ile to dni? To odpowiednio 224 i 238 dni wolnego od pracy na opiekę nad dzieckiem lub dziećmi.
Co istotne, z urlopu rodzicielskiego w jednym czasie mogą korzystać dwie osoby – matka i ojciec dziecka. Wówczas ich łączny wymiar nie może przekroczyć 32 tygodni (maksymalnie po 16 tygodni na osobę).
Urlop rodzicielski – do ilu lat dziecka?
Urlop rodzicielski jest limitowany do określonego wieku dziecka. Do kiedy można wykorzystać urlop? Zgodnie z Kodeksem pracy rodzice mogą skorzystać z tego uprawnienia i wykorzystać urlop rodzicielski nie później niż do 6 roku życia dziecka.
Czy urlop rodzicielski jest płatny?
Za urlop rodzicielski nie otrzymuje się wynagrodzenia. Podczas tego urlopu przysługuje zasiłek macierzyński. Kto płaci za urlop rodzicielski? Zasiłek macierzyński wypłaca co miesiąc ZUS. Jeśli pracownica złoży do 21 dni po porodzie wniosek o urlop rodzicielski w pełnym wymiarze wykorzystywany bezpośrednio po macierzyńskim, będzie otrzymywała uśrednioną wysokość zasiłku przez cały rok - 80% podstawy wymiaru. Jeśli wniosek o urlop rodzicielski złoży później (do 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu), zasiłek za pierwsze 6 tygodni rodzicielskiego wyniesie 100% podstawy wymiaru zasiłku, a za pozostały okres już tylko 60%. Za cały okres urlopu macierzyńskiego (20 tygodni) również będzie pobierała 100% podstawy wymiaru zasiłku. Podstawa wymiaru zasiłku to średnie wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy pracy. Przy stałym wynagrodzeniu będzie to więc odpowiednio 100%, 80%, 60% pensji.
Urlop rodzicielski w częściach
Czy można podzielić urlop rodzicielski? Czy dopuszcza się możliwość dzielenia go pomiędzy rodzicami? Tak. Urlop rodzicielski może być wykorzystany w całości lub w maksymalnie 4 częściach (bezpośrednio jedna po drugiej) i mogą być one dzielone między rodzicami dziecka. Co więcej, można rozpocząć jego korzystanie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim albo później.
Ponadto, maksymalnie 16 tygodni urlopu może być udzielonych w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu. Liczba wykorzystanych w ten sposób części urlopu pomniejsza liczbę części przysługującego urlopu wychowawczego.
Ustawodawca zastrzega, że żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni. Wyjątki stanowią następujące sytuacje:
1) pierwsza część urlopu rodzicielskiego, która w przypadku:
- urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż 6 tygodni,
- przyjęcia przez pracownika, o którym mowa w art. 183 § 1, na wychowanie dziecka w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, nie może być krótsza niż 3 tygodnie;
2) sytuacji, gdy pozostała do wykorzystania część urlopu jest krótsza niż 8 tygodni.
Każdorazowo przed korzystaniem z części urlopu rodzicielskiego należy złożyć pisemny wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w całości albo w części. Składa się go do pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu.
Czy można przerwać urlop rodzicielski?
Jednym z często zadawanych pytań na temat urlopu rodzicielskiego jest pytanie o to, czy można skrócić lub przerwać urlop. Tak. Prawo pracy dopuszcza taką możliwość. W każdym czasie można rozmyślić się i powrócić do pracy za zgodą pracodawcy. Należy w tym celu złożyć pisemny wniosek o rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy. Taki wniosek składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy.
Wniosek o urlop rodzicielski – wzór
Urlopu rodzicielskiego udziela się na wniosek pracownicy lub pracownika. Wniosek można złożyć do 21 dni po porodzie – to tzw. wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Wówczas za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (łącznie 52 tygodnie) przysługuje uśredniony zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru. Drugą opcją jest złożenie wniosku o urlop rodzicielski lub część urlopu rodzicielskiego na 21 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia urlopu. Pracodawca ma obowiązek przyjęcia takich wniosków.
Urlop rodzicielski – zmiany 2022
Urlop rodzicielski w 2022 roku czekają ważne zmiany. Kodeks pracy ma zostać znowelizowany w celu dostosowania prawa polskiego do dyrektywy unijnej work-life balance. Zgodnie z projektowanymi przepisami urlop rodzicielski będzie dłuższy o 9 tygodni, które są nieprzenoszalne. Oznacza to, że z 9 tygodni będzie mógł skorzystać tylko drugi z rodziców dziecka. Nie można zrzec się tego uprawnienia na rzecz drugiego rodzica. Nowe przepisy mają na celu włączenie w proces wychowania dziecka ojców, którzy bardzo rzadko korzystają z urlopów po urodzeniu dziecka. Po drugie, ma to wyrównać szanse matkom na rynku pracy. Łączny wymiar urlopu rodzicielskiego od sierpnia 2022 roku miałby wynosić 41 (przy urodzeniu jednego dziecka) lub 43 tygodnie (przy urodzeniu bliźniąt lub większej liczby dzieci).
Co więcej, prawo do urlopu rodzicielskiego nie będzie już uzależnione od pozostawania matki dziecka pod ubezpieczeniem w dniu porodu.
Kolejną zmianą ma być ustalenie wysokości zasiłku macierzyńskiego za czas urlopu rodzicielskiego na stałym poziomie 70% podstawy wymiaru. Jeśli jednak pracownica złoży przez wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po macierzyńskim do 21 dni po porodzie, wówczas zasiłek macierzyński za czas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wyniesie 81,5% podstawy wymiaru zasiłku.
Gdy ojciec dziecka wykorzysta nieprzenoszalną część urlopu rodzicielskiego czyli 9 tygodni, zawsze będzie mu przysługiwał zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru.
Urlop rodzicielski dla ojca 2022
Te gwarantowane 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, których nie da się przenieść na drugiego rodzica, nazywane jest urlopem rodzicielskim dla ojca. Jest to faktyczny cel nowej regulacji. Ojciec może skorzystać z większego wymiaru urlopu rodzicielskiego, ale zawsze 9 tygodni przysługiwało będzie matce. Maksymalna długość urlopu rodzicielskiego, którą może wykorzystać jedna osoba to 32 lub 34 tygodnie (w zależności od liczby dzieci). Jeśli drugi rodzic nie skorzysta ze swojej puli 9 tygodni urlopowych, przepada.
Urlop rodzicielski - od kiedy nowe przepisy?
Dyrektywa work-life balance ma dostać wdrożona do 2 sierpnia 2022 roku. Spodziewane zmiany w urlopie rodzicielskim powinny więc wejść w życie do tego czasu.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dziennik Ustaw rok 2020 poz. 1320)