- Pracownik-ojciec ma przysposobić w grudniu 2022 r. 12-letnie dziecko. Czy może otrzymać w związku z tym urlop ojcowski?
- Jaki cel zmian?
- Czy ojciec musi być ubezpieczony aby korzystać z urlopów i zasiłków na dziecko?
- Opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w niższej wysokości a ustanie ubezpieczenia i prawa do urlopu ojcowskiego
Pracownik-ojciec ma przysposobić w grudniu 2022 r. 12-letnie dziecko. Czy może otrzymać w związku z tym urlop ojcowski?
Tak, pracownik-ojciec dziecka, który przysposobi 12-letnie dziecko będzie miał prawo do urlopu ojcowskiego, jednak dopiero od 1 lutego 2023 r. Dlaczego dopiero wtedy? Ponieważ wtedy wchodzą w życie zmiany w zakresie urlopu ojcowskiego.
Aktualnie pracownik - ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:
1) do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia albo
2) do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.
Zmiana przepisów ma związek z unijnymi regulacjami, tzw. dyrektywą work-life balance (nr 2019/1158). W dniu 13 października 2022 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 2140), w związku z tym art. 1823 w § 1 pkt 2 KP otrzymuje brzmienie:
„2) do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.”.
Zmiana eliminuje więc górną granicę 7 i 10 lat, a wprowadza nową: 14 rok życia przysposobionego dziecka. Zostanie więc podniesiona granica wiekowa dziecka przysposobionego, ale także zostanie wyeliminowana przesłanka odroczenia obowiązku szkolnego. Tak więc górna granica wiekowa będzie jednakowa dla wszystkich przysposobionych dzieci.
Przepisy przejściowe dają możliwość wykorzystania urlopu ojcowskiego na nowych „warunkach wiekowych” również tym pracownikom-ojcom, którzy przysposobili dziecko przed wejściem w życie nowelizacji i nie wykorzystali urlopu ojcowskiego. Zgodnie z art. 37 ustawy nowelizującej:
1. Pracownik - ojciec wychowujący dziecko, który przysposobił je przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i nie wykorzystał urlopu ojcowskiego, o którym mowa w art. 1823 § 1 pkt 2 ustawy zmienianej w art. 4 w brzmieniu dotychczasowym, lub części tego urlopu, ma prawo odpowiednio do urlopu ojcowskiego, o którym mowa w art. 1823 § 1 pkt 2 ustawy zmienianej w art. 4 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, lub niewykorzystanej części tego urlopu.
2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, pracownik ma prawo do urlopu ojcowskiego przez okres od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do dnia upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.
Termin 24 miesięcy liczony zatem będzie od dnia uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu, a nie od dnia wejścia w życie nowelizacji.
Jaki cel zmian?
Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ww. regulacji, które wchodzą w życie od 1 lutego 2023 r.: "W 2020 r. nastąpiło znaczne zmniejszenie liczby przysposobionych dzieci (w 2020 r. przysposobiono 2 198 dzieci, wobec 2 715 w roku 2019). Tak jak w poprzednich latach, najmniej przysposobiono dzieci w wieku powyżej 10 lat, było ich tylko 516. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlop rodzicielski oraz urlop ojcowski przy odpowiednio zmienionych (podniesionych) warunkach związanych z kryterium wieku dziecka mogą pośrednio wpłynąć na podejmowanie decyzji o przyjęciu do wspólnoty domowej starszych dzieci, a w szerszej perspektywie sprzyjać ich właściwemu rozwojowi.".
Czy ojciec musi być ubezpieczony aby korzystać z urlopów i zasiłków na dziecko?
Tak, prawo ojca dziecka do urlopu macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego uzależnione jest od podlegania przez ojca ubezpieczeniu chorobowemu. Ojciec powinien mieć własny tytuł do ubezpieczenia, gdyż prawo do zasiłku macierzyńskiego dla ubezpieczonego-ojca dziecka nie jest uprawnieniem subsydiarnym względem prawa matki do zasiłku macierzyńskiego. Uprawnienie to ma charakter samoistny. Ojciec musi więc posiadać własne uprawnienie do zasiłku z własnego tytułu do ubezpieczenia chorobowego.
Opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w niższej wysokości a ustanie ubezpieczenia i prawa do urlopu ojcowskiego
Czy jeżeli ojciec opłacił składkę w niższej wysokości niż jest to wymagane, to czy pozbawia go to prawa urlopu ojcowskiego?
Opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w niższej wysokości nie pozbawia automatycznie danej osoby do prawa z ubezpieczeń społecznych czy też związanych z tym praw pracowniczych, np. urlopu ojcowskiego. Kierując się poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 8 grudnia 2015 r., II UK 443/14 należy uznać, trzeba wskazać, że zaniechanie zapłaty składki w terminie wyraża wolę zaprzestania podleganiu ubezpieczeniu, opłacenie zaś składki wiąże się zawsze z wolą jego kontynuowania, dlatego opłaceniu składki w niższej od należnej wysokości nie należy nadawać znaczenia powodującego ustanie ubezpieczenia, wbrew woli ubezpieczonego. Jeżeli taka jest wola ubezpieczonego, to nie może jej być przeciwstawiona decyzja organu ubezpieczeń społecznych o odmowie przyjęcia uzupełnienia składki w późniejszym terminie. Deklaratoryjna decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w przedmiocie zgody na późniejsze opłacenie składki, której skutek polega na zniwelowaniu faktu ustania ubezpieczenia, w tym wypadku potwierdza jedynie uprawnienia danej osoby.
Podstawa prawna:
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510)
Ustawa z dnia 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 2140)