Urlop na żądanie – co to jest?
Urlop na żądanie to uprawnienie pracownicze uregulowane w Kodeksie pracy (art. 1672-3). Komu przysługuje urlop na żądanie? Czy urlop na żądanie to urlop wypoczynkowy? Tak, urlop na żądanie to część urlopu wypoczynkowego. Przysługuje więc osobom, które zgodnie z Kodeksem [pracy uprawnione są do urlopu wypoczynkowego.
Czym więc urlop na żądanie różni się od zwykłego urlopu wypoczynkowego? Kodeks pracy stanowi, że urlop wypoczynkowy udzielany jest na podstawie planu urlopów, który ustala się na początku roku na cały rok kalendarzowy lub dla krótszych okresów czasu, np. na kwartał. Tymczasem urlop na żądanie to konstrukcja pozwalająca pracownikowi na skorzystanie z wolnego w nagłym wypadku. Jeśli nagle okazuje się, że pracownik nie może iść do pracy, wnioskuje o urlop na żądanie. Oczywistością jest, że takiego urlopu nie planuje się wcześniej w planie urlopów.
Urlop na żądanie 2022 - ile dni w roku?
Zgodnie z art. 1672 KP pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Niezależnie od tego czy pracownik ma prawo do 20 czy do 26 dni urlopu wypoczynkowego na rok. Urlop na żądanie przysługuje w wymiarze 4 dni w roku kalendarzowym. Co więcej, jeśli pracownik jest zatrudniony u kilku pracodawców, łączny wymiar urlopu wykorzystanego przez niego w roku nie może przekroczyć 4 dni.
Przykład
Pracownik z dniem 1 stycznia 2022 r. nabył prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego. Do 31 grudnia 2022 r. może wykorzystać 4 dni w trybie urlopu na żądanie.
WAŻNE!
Warto zaznaczyć, że każdy dzień urlopu na żądanie, z którego skorzystał pracownik, pomniejsza pulę dni urlopu wypoczynkowego w danym roku o jeden dzień.
Kiedy zgłosić urlop na żądanie?
Jaki jest termin zgłoszenia urlopu na żądanie? Kodeks pracy nakazuje zgłoszenie urlopu na żądanie najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Co to oznacza? Zgodnie z Wyrokiem Sądu Najwyższego I PK 128/06, OSNP 2007/23–24/346 zgłoszenie urlopu na żądanie powinno nastąpić przed godziną rozpoczęcia pracy zgodnie z harmonogramem czasu pracy. Urlop ten można zgłosić także np. dzień wcześniej.
Przykład
Pracownica w poniedziałek rano w drodze do pracy miała wypadek komunikacyjny. O 7:45 skontaktowała się z przełożonym i zawnioskowała o urlop na żądanie w tym samym dniu. Zgodnie z harmonogramem czasu pracy jej dzień pracy w poniedziałki rozpoczyna się o 8:00. Przełożony powinien zaakceptować jej wniosek.
Termin na zgłoszenie urlopu na żądanie może być bardziej korzystny dla pracownika. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w zakładzie pracy regulamin przewidywał późniejszy termin na poinformowanie pracodawcę.
Wniosek o urlop na żądanie
Jak poinformować pracodawcę o chęci skorzystania z urlopu na żądanie? Czy trzeba wypisywać wniosek? Czy można to zrobić za pomocą SMS czy maila? Kodeks pracy nie przesądza o formie wniosku o urlop na żądanie. Uznaje się więc, że zgłoszenia urlopu na żądanie można dokonać na różne sposoby:
- telefonicznie,
- smsem,
- e-mailem,
- pisemnie,
- osobiście.
Mimo wszystko, zawsze bezpiecznej (ze względu na możliwość udowodnienia złożenia wniosku) jest złożyć wniosek w formie pisemnej.
Urlop na żądanie – powód
Czy trzeba podać powód korzystania z urlopu na żądanie? Co powiedzieć pracodawcy? Kodeks pracy nie wymaga, aby pracownik podał powód chęci skorzystania z urlopu na żądanie. Ma do niego prawo, a pracodawca jest zobowiązany do udzielenia takiego urlopu w terminie wskazanym przez pracownika. Warto jednak uzasadnić swój wniosek, ponieważ może to być dobrze postrzegane przez pracodawcę. Należy jednak pamiętać, że nie ma takiego obowiązku, który wynikałby z przepisów prawa pracy.
Kiedy można skorzystać z urlopu na żądanie? Oto przykładowe powody:
- śmierć bliskiej osoby (jeśli nie korzysta się z urlopu okolicznościowego),
- wypadek,
- kradzież samochodu,
- nagła choroba bliskiej osoby,
- awaria środku transportu.
Urlop na żądanie - odmowa
Czy pracodawca może odmówić urlopu na żądanie? Zasadą jest, że pracodawca zobowiązany jest do udzielenia pracownikowi urlopu na żądanie. Jednak zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego w wyjątkowych sytuacjach możliwa jest odmowa udzielenia urlopu. Kiedy pracodawca może odmówić urlopu na żądanie? Kiedy brak zgody będzie uzasadniony? W przypadku, gdy nieobecność pracownika zaszkodziłaby interesom firmy i kolidowałaby z koniecznością zapewnienia normalnego toku pracy (Wyrok Sądu Najwyższego II PK 123/09, OSNP 2011/11–12/148).
Innym przypadkiem, kiedy pracodawca może odmówić urlopu na żądanie jest złożenie wniosku o urlop już po rozpoczęciu pracy danego dnia czyli po terminie.
Czy w związku z tym, że pracodawca co do zasady zobowiązany jest do udzielenia urlopu na żądanie, pracownik nie musi czekać na odpowiedź pracodawcy w sprawie wolnego w danym dniu? Nie. Samowolne udanie się na urlop powoduje nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy. Może więc być przyczyną upomnienia pracownika albo nałożenia na niego innej kary porządkowej. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego Wyrok z dnia 15 marca 2001 r. (I PKN 306/00) pracownik, który złożył wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowego nieprzewidzianego w planie urlopów, nie może go wykorzystać bez wyraźnej akceptacji pracodawcy.
"[...] samowolne wykorzystywanie bez zgody przełożonego urlopu wypoczynkowego było oczywistym naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych przez powódkę zajmującą stanowisko głównej księgowej. Pracodawca spodziewał się od niej podjęcia niecierpiących zwłoki istotnych czynności w sprawach księgowo-finansowych, od których zależały losy i byt zakładu pracy. Pozwala to wyrazić pogląd, że pracownik, który złożył wniosek o udzielenie mu nieprzewidzianego w planie urlopów urlopu wypoczynkowego nie może bez wyraźnej akceptacji pracodawcy wykorzystać tego urlopu. Takie samowolne powstrzymanie się od wykonywania pracy może być kwalifikowane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 KP)."
Czy urlop na żądanie jest płatny?
Czy za czas urlopu na żądanie przysługuje wynagrodzenie? Tak, skoro jest częścią urlopu wypoczynkowego to również za urlop na żądanie należy się wynagrodzenie. Za urlop na żądanie przysługuje takie wynagrodzenie, jakie pracownik otrzymałby, gdyby pracował. Sprawdź, jak ustala się wysokość wynagrodzenia za urlop: Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy - jak obliczyć?
Czy urlop na żądanie przechodzi na kolejny rok?
Czy niewykorzystany urlop na żądanie przechodzi na kolejny rok? Niewykorzystanie 4 dni urlopu na żądanie w 2022 r. nie powoduje przeniesienia ich na 2023 r. Jeśli z pełnej puli dni urlopu wypoczynkowego zostanie pracownikowi kilka dni i nie skorzystał w danym roku z trybu „na żądanie”, niewykorzystane dni urlopowo przejdą na kolejny rok jako „zwykły” urlop wypoczynkowy. Będzie to tzw. niewykorzystany urlop wypoczynkowy albo urlop zaległy, który pracownik musi wykorzystać do 30 września 2023 r. W kolejnym roku czyli 2023 r. pracownik ponownie będzie miał do wykorzystania 4 dni w formie urlopu na żądanie.
Urlop na żądanie - czy można brać pod rząd?
Czy z urlopu na zadanie można korzystać np. dwa dni pod rząd? Przepisy prawa pracy nie zakazują korzystania z kilku dni urlopu na żądanie pod rząd. W związku z powyższym należy uznać, że taka możliwość jest dozwolona. Niektóre nagłe życiowe wydarzenia wymagają dłuższej nieobecności pracownika w pracy.
Urlop na żądanie po angielsku
Urlop na żądanie po angielsku to leave at request.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dziennik Ustaw rok 2020 poz. 1320)