Urlop macierzyński co do zasady zapewnia pracownicy, która na nim przebywa szczególną ochronę przed przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę. Ochrona ta polega na tym, że pracodawca nie ma prawa zwolnić z pracy matki korzystającej z urlopu macierzyńskiego. Inaczej jest wtedy, gdy zostanie ogłoszona upadłość pracodawcy bądź następuje jego likwidacja.
- Szczególna ochrona przed zwolnieniem
- Upadłość lub likwidacja – wtedy urlop macierzyński nie chroni przed zwolnieniem
- Zwolnienie z razie upadłości lub likwidacji a zasiłek macierzyński
Urlop macierzyński przysługuje pracownicy w wymiarze:
- 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
- 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
- 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
- 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i powrócić do pracy, jeżeli pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko.
Część urlopu macierzyńskiego wykorzystywana przez ojca określana jest potocznie jako „urlop tacierzyński”.
Szczególna ochrona przed zwolnieniem
Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, jaką objęta jest osoba przebywająca na urlopie macierzyńskim polega na tym pracodawca nie może:
- prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z taką osobą,
- wypowiedzieć stosunku pracy z taką osobą,
- rozwiązać stosunku pracy taką osobą, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę lub pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
Ochrona we wskazanym wyżej zakresie obowiązuje w okresie urlopu macierzyńskiego, a także od dnia złożenia przez pracownicę wniosku o urlop macierzyński albo jego części – do dnia zakończenia tego urlopu.
Upadłość lub likwidacja – wtedy urlop macierzyński nie chroni przed zwolnieniem
Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę, jaką zapewnia urlop macierzyński przestaje działać w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W takiej sytuacji pracodawca może dokonać wypowiedzenia umowy o pracę zawartej z pracownicą lub pracownikiem, który przebywa na urlopie macierzyńskim, a co najmniej – złożył wniosek o udzielenie takiego urlopu.
Jeżeli pracodawca chce skorzystać z możliwości wypowiedzenia umowy o pracę w takiej sytuacji, jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę lub pracownika zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. Przepis ten dotyczy wyłącznie przypadków, w których u pracodawcy działa związek zawodowy (oraz reprezentuje daną pracownicę/pracownika). Jeśli u pracodawcy nie ma organizacji związkowej, decyzja o terminie rozwiązania umowy o pracy podejmowana jest przez pracodawcę.
Warto zwrócić uwagę, że samo ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy nie powoduje „automatycznego” zwolnienia pracownic (lub pracowników) korzystających z urlopu macierzyńskiego. Upadłość bądź likwidacja dają pracodawcy taką możliwość; od uznania pracodawcy zależy, czy i kiedy z niej skorzysta.
Zwolnienie z razie upadłości lub likwidacji a zasiłek macierzyński
Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę w razie jego upadłości lub likwidacji nie pozbawia pracownicy (lub pracownika) prawa do zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński przysługuje bowiem przez cały okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego.