Kodeks pracy obejmuje rodzicielstwo szczególną ochroną, począwszy od okresu ciąży pracownicy, gwarantując stabilność zatrudnienia i odpowiednie warunki pracy, aż po okres urlopu macierzyńskiego i wychowawczego. Przepisy Kodeksu pracy gwarantują wszystkim pracownikom takie same uprawnienia wynikające z rodzicielstwa. Często jednak ze względu na szczególne regulacje w zakresie czasu pracy pojawiają się wątpliwości dotyczące uprawnień rodzicielskich pracowników zarządzających zakładem pracy.
Uprawnienia rodzica na stanowisku kierowniczym
Nie ulega wątpliwości, że kodeksowy zakaz wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy z pracownicą w okresie ciąży dotyczy wszystkich pracownic, niezależnie od zajmowanego stanowiska w strukturze firmy. A zatem ochrona ta przysługuje zarówno pracownicom zarządzających zakładem pracy, jak i tym, które należą do pozostałej kadry kierowniczej. Pracownice te podlegają także na zasadach ogólnych ochronie przed wypowiedzeniem warunków pracy i płacy. Na zasadach przewidzianych w Kodeksie pracy ulegają przedłużeniu do dnia porodu umowy zawarte na okres próbny, czas określony lub czas wykonania określonej pracy. Na ogólnych zasadach pracownicy należący do kadry zarządzającej mają prawo do urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego oraz wychowawczego, a także ochrony trwałości stosunku pracy w okresie korzystania z tych uprawnień.
WAŻNE!
Uprawnienia rodzicielskie wynikające z przepisów Kodeksu pracy przysługują wyłącznie kadrze kierowniczej zatrudnionej na podstawie stosunku pracy. W przypadku wykonywania takich obowiązków na podstawie umów cywilnoprawnych, np. kontraktu menedżerskiego, nie przysługują uprawnienia gwarantowane przez Kodeks pracy, a o ewentualnych uprawnieniach związanych z rodzicielstwem strony powinny rozstrzygnąć w zawieranej umowie.
Czas pracy rodzica na stanowisku kierowniczym
W związku ze szczególnymi regulacjami w zakresie czasu pracy pracowników zarządzających zakładem pracy często pojawiają się wątpliwości dotyczące czasu pracy rodziców zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych. Pojawiają się m.in. pytania, czy taki pracownik może wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, czy ma prawo do przerw na karmienie piersią.
Czytaj także: Opieka nad dzieckiem - obniżenie wymiaru czasu pracy >>
Wbrew utartym poglądom, że pracownicy zarządzający zakładem pracy oraz niższa kadra kierownicza samodzielnie organizują sobie pracę, obowiązują ich te same normy czasu pracy jak pozostałych pracowników, czyli 8-godzinna norma dobowa i przeciętnie 40-godzinna norma tygodniowa (art. 129 § 1 k.p.). Wymiar czasu pracy tych pracowników również ustala się według ogólnych zasad określonych w art. 130 k.p. Pogląd ten potwierdził także Sąd Najwyższy w wyroku z 14 maja 1998 r., stwierdzając, że pracownicy zajmujący stanowiska kierownicze, tak jak inni pracownicy, objęci są obowiązującymi normami czasu pracy. Stąd też wszystkie przepisy ograniczające ich czas wolny i prawo do wypoczynku należy wykładać ściśle (I PKN 122/98). Nie ma zatem żadnego przepisu, który wyłączałby pracowników będących kadrą kierowniczą z regulacji kodeksowych dotyczących czasu pracy. Tym samym brak jest podstaw do uznania, że czas pracy kadry zarządzającej jest nienormowany. Niemniej jednak ze względu na specyfikę pracy kadry kierowniczej przepisy Kodeksu pracy zawierają szczególne uregulowania dotyczące odpoczynku dobowego i tygodniowego (art. 132 § 2 pkt 1, art. 133 § 2 k.p.), pracy w godzinach nadliczbowych (art. 131 § 2, art. 1514 k.p.) oraz ewidencji czasu pracy (art. 149 § 2 k.p.).
WAŻNE!
Szczególne regulacje dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych kadry zarządzającej nie mają wpływu na bezwzględny zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych pracownicy w ciąży wynikający z ogólnych przepisów Kodeksu pracy.
Zgodnie ze stanowiskiem ministerstwa pracy, jeżeli pracownik jest pracownikiem zarządzającym lub kierującym wyodrębnioną komórką organizacyjną, to w razie konieczności może wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych pracy bez prawa do normalnego wynagrodzenia i dodatku z tego tytułu (...). Z powyższych unormowań nie wynika jednak, że wymienionych pracowników nie dotyczą obowiązujące normy czasu pracy, i że świadczenie pracy poza normalnymi godzinami pracy jest stałym elementem związanym z zajmowaniem określonego stanowiska kierowniczego (stanowisko Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej z 5 grudnia 2008 r. w sprawie nadgodzin kierowników).
Z powyższego wynika, że pracownikom zarządzającym zakładem pracy w związku z rodzicielstwem przysługują jednakowe uprawnienia dotyczące organizacji ich czasu pracy jak pozostałym pracownikom. Ciężarna pracownica nie może więc pracować dłużej niż 8 godzin na dobę, bez względu na system czasu pracy, w jakim jest zatrudniona. W konsekwencji oznacza to m.in. bezwzględny zakaz zatrudniania takiej pracownicy w godzinach nadliczbowych. Ciężarna pracownica zatrudniona na stanowisku kierowniczym nie może być również zatrudniana w porze nocnej ani delegowana bez jej zgody poza stałe miejsce pracy.
Czytaj także: Ciąża pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy na zastępstwo >>
Ustalając czas pracy ciężarnej pracownicy należącej do kadry kierowniczej, pracodawca musi pamiętać o:
- obowiązku zmiany rozkładu czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną, a jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, przeniesienia do innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej (lub zwolnienia na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy),
- zakazie zlecenia pracy w godzinach nadliczbowych,
- zakazie zatrudniania w systemie przerywanego czasu pracy bez zgody pracownicy,
- przestrzeganiu 8-godzinnej normy dobowej wobec pracownicy zatrudnionej w systemie równoważnego czasu pracy, pracy w ruchu ciągłym, skróconego tygodnia pracy i pracy weekendowej.
Czas pracy pracowników zarządzających zakładem pracy, tak jak pozostałych pracowników, jest normowany. Różnice dotyczą jedynie zakresu prowadzenia ewidencji czasu pracy. Należy więc uznać, że pracownica zatrudniona na stanowisku kierowniczym ma prawo do przerw w pracy na karmienie piersią na takich samych zasadach jak inne pracownice.
Pracownika opiekującego się dzieckiem w wieku do 4 lat nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy, jak również delegować poza stałe miejsce pracy.
WAŻNE!
Obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy dotyczy również pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych, w tym zarządzających zakładem pracy. Jednak pracownikom zarządzającym w imieniu pracodawcy zakładem pracy nie ewidencjonuje się godzin pracy.
Podstawa prawna:
- art. 129, art. 131 § 2, art. 132, art. 133 § 2, art. 148, art. 149 § 2, art. 1514, art. 177, art. 180–1832, 186–1865 Kodeksu pracy.
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 14 maja 1998 r. (I PKN 122/98, OSNAP 1999/10/343).