Bezwzględny obowiązek wydania świadectwa pracy został określony w art. 97 § 1 k.p., który stanowi, że w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. Należy pamiętać, że wydanie świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą. Jeżeli pracodawca nie wyda pracownikowi świadectwa pracy, dopuszcza się wykroczenia przeciwko prawom pracownika, które jest zagrożone karą grzywny w wysokości od 1000 do 30 000 zł.
Czy trzeba poprawić błąd w świadectwie pracy, jeżeli pracownik nie wystąpił o jego sprostowanie >>
Przykład
Firma „ABC i wspólnicy” rozwiązała umowę o pracę z jednym z przedstawicieli handlowych w trybie natychmiastowym bez wypowiedzenia. Korzystał on z samochodu służbowego. Pracownik w dniu rozwiązania umowy stawił się do firmy po odbiór świadectwa pracy. Pracodawca odmówił wydania świadectwa pracy i poinformował pracownika, że do czasu rozliczenia się z mienia pracodawcy oraz posiadanych dokumentów firmowych, pracodawca nie wyda świadectwa pracy. Pracodawca postąpił niewłaściwie, gdyż nie mógł uzależnić wydania świadectwa pracy od uprzedniego rozliczenia się pracownika z mienia pracodawcy oraz posiadanych przez niego dokumentów firmowych. Pracodawca, nie wydając świadectwa pracy, dopuścił się wykroczenia przeciwko prawom pracownika, które jest zagrożone karą grzywny.
Odszkodowanie za niewydanie świadectwa pracy
Pracodawca, nie wydając świadectwa pracy, może narazić się na odpowiedzialność odszkodowawczą. Pracownikowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę wskutek niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy (art. 99 § 1 k.p.). Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 13 października 2004 r., artykuł 99 k.p. nie wyczerpuje odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy za szkodę spowodowaną niewydaniem w terminie świadectwa lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy. Przepis ten dotyczy tylko jednej sytuacji – gdy szkoda wynikła z niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązku wydania świadectwa pracy polega na utracie zarobków. Warunkiem skutecznego dochodzenia odszkodowania jest wykazanie adekwatnego związku przyczynowego między pozostawaniem bez pracy (utrata zarobku) a niewydaniem w terminie świadectwa pracy (II PK 36/04).
WAŻNE!
Między niewydaniem świadectwa pracy a powstałą szkodą musi zaistnieć adekwatny związek przyczynowy.
Ciężar dowodu, że szkoda powstała na skutek niewydania świadectwa pracy, spoczywa na pracowniku. Powinien on udowodnić, że niewydanie przez pracodawcę świadectwa pracy w rzeczywistości stanowiło przyczynę braku możliwości uzyskania przez niego innego zatrudnienia. A zatem pracownik powinien wykazać, że mimo posiadania odpowiednich kwalifikacji zawodowych oraz podejmowania konkretnych starań nie mógł uzyskać nowego zatrudnienia na skutek braku świadectwa pracy (por. uzasadnienie wyroku SN z 10 listopada 1978 r., I PRN 107/78).
WAŻNE!
Pracownik powinien udowodnić, że poniósł szkodę na skutek niewydania przez pracodawcę świadectwa pracy.
Przykład
Ewelina W. po rozwiązaniu umowy o pracę ze Spółką „ADRM” niejednokrotnie uczestniczyła w procesach rekrutacyjnych, dochodząc do ostatniego ich etapu. Jednak na skutek nieprzedstawienia świadectwa pracy z poprzedniego zakładu pracy Ewelina W. nie otrzymywała oferty zatrudnienia. Zachodzi tutaj związek przyczynowy między niewydaniem świadectwa pracy a niezatrudnieniem pracownika, a w związku z tym – utratą zarobku. Pracownik bowiem na skutek niewydania świadectwa pracy nie mógł uzyskać nowej pracy, mimo podejmowanych w tym kierunku starań (bierze udział w procesach rekrutacyjnych, przy tym posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe, doświadczenie określone w ofertach pracy).
Inna sytuacja zachodzi, jeżeli pracownik w ogóle nie starałby się o nową pracę. Należy wtedy uznać, że strata, która powstała na skutek tej bierności, nie pozostaje w związku przyczynowym z niewydaniem świadectwa pracy i w związku z tym nie zachodzi odpowiedzialność odszkodowawcza pracodawcy (por. uzasadnienie wyroku SN z 10 listopada 1978 r., I PRN 107/78).
Należy zaznaczyć, że w ewentualnym sporze sądowym o odszkodowanie udowodnienie przez pracownika okoliczności, że poniósł szkodę w związku z niewydaniem przez pracodawcę świadectwa pracy, może okazać się utrudnione. Oprócz przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron może zajść konieczność przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, którymi będą potencjalni pracodawcy, którzy odmówili zatrudnienia z powodu braku świadectwa pracy lub przedstawienia konkretnego dokumentu (np. e-mail informujący, że w związku z nieprzedstawieniem świadectwa pracy pracodawca podjął decyzję o niezatrudnieniu kandydata do pracy).
Nowe zasady wydawania świadectwa pracy >>
Szkoda powstała w związku z niewydaniem świadectwa pracy nie zawsze musi wynikać z braku możliwości podjęcia nowego zatrudnienia. Niewydanie pracownikowi świadectwa pracy może również uniemożliwić mu zarejestrowanie się w urzędzie pracy, a przez to uzyskanie zasiłku dla bezrobotnych. W tym przypadku również na pracowniku będzie spoczywać ciężar udowodnienia związku przyczynowego między niewydaniem świadectwa pracy a szkodą.
Wysokość i obliczanie odszkodowania
Odszkodowanie za niewydanie świadectwa pracy przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, nie dłuższy jednak niż 6 tygodni (art. 99 § 2 k.p.).
Przykład
Pracownik w związku z niewydaniem świadectwa pracy zażądał od pracodawcy odszkodowania z tego tytułu w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia za pracę. Żądanie pracownika w zakresie wysokości odszkodowania jest niezgodne z przepisami i pracodawca nie ma obowiązku jego spełniania.
Odszkodowanie za niewydanie świadectwa pracy oblicza się tak samo jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy (§ 2 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia MPiPS z 29 maja 1996 r.).
Podstawa prawna:
- art. 99 § 1 i 2 Kodeksu pracy,
- § 2 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 10 listopada 1978 r. (I PRN 107/78, PiZS 1980/5/69),
- wyrok SN z 13 października 2004 r. (II PK 36/04, OSNP 2005/8/106).