Zasadniczo kwestie zawarcia umowy o pracę z członkiem zarządu spółki regulują art. 210 § 1 oraz art. 379 § 1 k.s.h., według których w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia).
Umowy o pracę między spółką kapitałową a osobami zajmującymi w niej funkcje członków zarządu powinny być zawierane przez spółkę reprezentowaną przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego przez zgromadzenie wspólników (gdy chodzi o spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) lub walne zgromadzenie (gdy chodzi o spółki akcyjne). Zasada ta ma zastosowanie do spółek wielopodmiotowych oraz spółek jednoosobowych, w których wspólnik nie jest zarazem jedynym członkiem jej zarządu.
Rada nadzorcza
Rada nadzorcza spółki z o.o. jest organem samodzielnie uprawnionym do zawierania umów o pracę z członkami zarządu. Oznacza to, że jej uprawnienie nie jest uzależnione od wcześniejszej uchwały wspólników w tym zakresie (wyrok SN z 23 stycznia 1998 r., I PKN 498/97). Brak jednak regulacji ustawowej dotyczącej sposobu działania rady nadzorczej przy reprezentacji spółki. Kontrowersje dotyczą zwłaszcza sytuacji, w których umowa spółki lub uchwała zgromadzenia wspólników nie rozstrzyga tej sprawy. Przyjmuje się bowiem, że w zasadzie rada powinna działać kolegialnie (wyrok SN z 23 września 2004 r., I PK 501/03). Kolegialność działania rady nadzorczej może wyrazić się przez podpisanie umowy przez wszystkich członków rady albo przez podjęcie uchwały o akceptacji tej umowy. Należy jednak uznać, że rada nadzorcza mogłaby także wyłonić ze swojego grona przedstawicieli do podpisania umowy z członkiem zarządu (np. przegłosować, że będzie to dwóch jej członków). Sposób reprezentacji spółki w umowach z członkami zarządu mógłby też ustalać regulamin rady nadzorczej uchwalony przez zgromadzenie wspólników albo przez samą radę nadzorczą. Takie rozwiązanie usuwałoby wszelkie wątpliwości związane z reprezentowaniem spółki przez radę nadzorczą (por. wyrok SN z 9 marca 2006 r., II PKN 235/05).
Zatrudnienie członka zarządu spółki kapitałowej >>
Należy jednak podkreślić, że wyłonienie poszczególnych członków rady nadzorczej do podpisania umowy o pracę z członkiem zarządu nie oznacza, że mogą oni samodzielnie decydować o treści i warunkach tej umowy, gdyż to w dalszym ciągu pozostaje w ramach uprawnień rady nadzorczej. Przedstawiciele ci mogą bowiem jedynie wykonywać uchwały rady nadzorczej, czyli podpisać umowę o treści ustalonej przez radę nadzorczą.
Pełnomocnik zgromadzenia wspólników
Drugim podmiotem uprawnionym do zawarcia umowy o pracę z członkiem zarządu spółki jest pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia). Pełnomocnikiem tym może być dowolna osoba mająca zdolność do czynności prawnych, w tym także i inny członek zarządu spółki. Wskazywał na to wyraźnie Sąd Najwyższy w postanowieniu z 7 kwietnia 2010 r. (II UZP 5/10).
Udzielenie przez zgromadzenie wspólników pełnomocnictwa do reprezentacji spółki w umowie z członkiem zarządu innemu członkowi zarządu nie powoduje, że spółka jest reprezentowana przez zarząd. Członek zarządu występuje tu bowiem w odrębnej roli jako pełnomocnik spółki.
W orzecznictwie sporne było, czy umowę o pracę z członkiem zarządu mogą zawrzeć sami wspólnicy bez powoływania pełnomocnika. W wyroku z 14 lutego 2004 r. (III PK 60/04) Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, że jeżeli uprawnienie do reprezentowania spółki mogą uzyskać pełnomocnicy powołani przez wspólników, to nie powinno budzić wątpliwości, że sami wspólnicy mogą w odpowiedniej do tego formie (uchwale) skutecznie bezpośrednio reprezentować spółkę. Odmienne stanowisko wyraził jednak Sąd Najwyższy w wyroku z 15 czerwca 2005 r. (II PK 276/04), stwierdzając, że niedopuszczalne i sprzeczne z dyspozycją art. 210 k.s.h. jest wnioskowanie, według którego skoro umowę z członkiem zarządu spółki z o.o. może zawrzeć pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników, tym bardziej może to uczynić samo zgromadzenie wspólników. Pogląd ten jest, moim zdaniem, bardziej uzasadniony, gdyż odpowiada jednoznacznej treści art. 210 § 1 k.s.h., który jako przepis szczególny należy interpretować ściśle. Tak samo byłoby w spółce akcyjnej.
Skutki nieodpowiedniej reprezentacji
Zawarcie umowy o pracę z członkiem zarządu spółki z o.o. z naruszeniem art. 210 § 1 k.h., czyli przy braku reprezentacji spółki przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego uchwałą wspólników (walnego zgromadzenia), powodowałoby bezwzględną nieważność tej umowy (uchwała SN z 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, oraz wyrok SN z 23 stycznia 1998 r., I PKN 489/97). W praktyce powstały jednak wątpliwości, jak oceniać sytuację, gdy członek zarządu zatrudniony na podstawie umowy o pracę nieważnej z powodu sprzeczności z art. 210 § 1 lub 379 § 1 k.s.h. faktycznie świadczył pracę na zasadach odpowiadających warunkom umowy o pracę. Rozstrzygając te wątpliwości, Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że zawarcie przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z członkiem jej zarządu umowy o pracę z naruszeniem art. 210 k.s.h. nie wyklucza późniejszego nawiązania stosunku pracy przez przystąpienie do jej wykonywania za wynagrodzeniem (wyrok SN z 12 stycznia 2005 r., I PK 123/04). Zawarcie umowy o pracę może bowiem wynikać z czynności faktycznych wyrażających się z jednej strony zobowiązaniem pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a z drugiej zobowiązaniem pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy także w wyroku z 8 czerwca 2010 r. (I PK 16/10).
Podstawa prawa:
- art. 210 § 1, art. 379 § 1 Kodeksu spółek handlowych,
- art. 22 § 1 Kodeksu pracy,
- art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego.
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 23 stycznia 1998 r. (I PKN 498/97, OSNP 1999/1/13),
- wyrok SN z 23 września 2004 r. (I PK 501/03, M. Prawn. 2004/20/918),
- wyrok SN z 9 marca 2006 r. (II PKN 235/05, OSNP 2007/3–4/43),
- postanowienie SN z 7 kwietnia 2010 r. (II UZP 5/10, niepubl.),
- wyrok SN z 14 lutego 2004 r. (III PK 60/04, niepubl.),
- wyrok SN z 15 czerwca 2005 r. (II PK 276/04, Pr. Pracy 2005/9/29),
- uchwała SN z 8 marca 1995 r. (I PZP 7/95, OSNP 1995/18/227),
- wyrok SN z 23 stycznia 1998 r. (I PKN 489/97, OSNP 1999/1/8),
- wyrok SN z 12 stycznia 2005 r. (I PK 123/04, OSNP 2005/15/231),
- wyrok SN z 8 czerwca 2010 r. (I PK 16/10, niepubl.).