Określone w przepisach Kodeksu pracy zasady dotyczące wypłaty wynagrodzenia za pracę nie dotyczą wynagrodzenia z tytułu umów cywilnoprawnych: umowy-zlecenia, umowy o dzieło czy umowy agencyjnej. Terminy wypłaty wynagrodzeń i zasady ich wypłaty wynikają bezpośrednio z zawieranych umów, a jeżeli strony nie uregulowały tych kwestii w umowie – z przepisów Kodeksu cywilnego.
Umowa-zlecenie
Wynagrodzenie należy się przyjmującemu zlecenie dopiero po wykonaniu pracy (art. 744 k.c.). Strony mogą jednak w umowie uregulować odmiennie kwestię wypłaty wynagrodzenia. Mają w tym zakresie dowolność, co oznacza, że termin wypłaty wynagrodzenia może być ustalony np. raz w miesiącu, raz na kwartał czy też jako jednorazowa wypłata po zakończeniu określonych czynności wykonywanych w trakcie zawartej umowy.
Przykład
Strony zawarły umowę-zlecenie. W umowie określono, że wypłata wynagrodzenia nastąpi w terminie do 14 dni od daty podpisania przez przedstawiciela firmy protokołu końcowego z tytułu realizacji zleconych czynności. Podstawą do wypłaty wynagrodzenia jest dostarczenie przez zleceniobiorcę prawidłowo wypełnionego rachunku i oświadczenia podatkowego.
Redakcja poleca: Umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne od 1 stycznia 2016 r. (książka)
WAŻNE!
Przepisy Kodeksu cywilnego wprowadzają zasadę (wynagrodzenie zleceniobiorcy należy wypłacić po wykonaniu zlecenia), ale jednocześnie pozostawiają stronom umowy swobodę w ustaleniu innego sposobu rozliczenia. Jeżeli jednak strony ustalają inny termin płatności niż wynikający z przepisów kodeksowych, jego określenie nie powinno budzić żadnych wątpliwości.
Umowa-zlecenie może zostać wypowiedziana w każdym czasie przez obie strony, także przed zakończeniem czynności związanych z wykonaniem przedmiotu umowy. W takim przypadku zleceniodawca jest zobowiązany wypłacić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę, jaką poniósł zleceniobiorca w wyniku rozwiązania umowy.
Składki za osobę wykonującą kilka zleceń >>
Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia z tytułu umowy-zlecenia staje się wymagalne z chwilą upływu wskazanego w umowie terminu. Roszczenie to przedawnia się z upływem 2 lat (art. 751 k.c.).
Umowa o dzieło
Zasadą jest, że przyjmującemu zamówienie wynagrodzenie przysługuje w terminie wskazanym w umowie o dzieło. Ustalenie terminu zależy wyłącznie od woli stron umowy. Strony mogą wskazać w umowie, że wynagrodzenie będzie wypłacane w ratach, np. pierwsza część zostanie wypłacona w określonym terminie po zawarciu umowy w celu umożliwienia zakupu materiałów, natomiast pozostała część po oddaniu dzieła. Strony umowy mogą również ustalić, że wynagrodzenie będzie wypłacane cyklicznie lub w całości po oddaniu dzieła.
Przykład
W umowie o dzieło strony ustaliły, że za wykonanie dzieła (mebli kuchennych) przyjmujący zamówienie otrzyma wynagrodzenie łączne w kwocie 10 000 zł, płatne w dwóch ratach:
– pierwsza rata w wysokości 4000 zł płatna w terminie 5 dni po zawarciu umowy o dzieło na zakup niezbędnych materiałów do wykonania dzieła,
– druga rata w wysokości 6000 zł płatna w terminie 14 dni po oddaniu dzieła.
W sytuacji gdy umowa nie zawiera regulacji dotyczących terminu wypłaty wynagrodzenia, przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła (art. 642 § 1 k.c.). Przez oddanie dzieła należy rozumieć przeniesienie na zamawiającego posiadania dzieła materialnego albo niematerialnego. Aby zapobiec sytuacjom, w których zamawiający zwlekałby z odebraniem dzieła i wypłatą wynagrodzenia, art. 643 k.c. przewiduje, że zamawiający zobowiązany jest odebrać dzieło, które przyjmujący zamówienie wydaje, zgodnie ze swoim zobowiązaniem.
Jeżeli dzieło ma być oddawane częściami, a wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna, wynagrodzenie należy się z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych.
WAŻNE!
Strony mogą w umowie uregulować kwestię terminu wypłaty wynagrodzenia w sposób, który będzie dla nich najkorzystniejszy. Jeżeli strony nie umówią się co do tej kwestii, wynagrodzenie należy się w chwili oddania dzieła.
Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 14 lutego 2007 r., oddanie dzieła nie powoduje wymagalności wierzytelności przyjmującego zamówienie o wynagrodzenie, gdy oddane dzieło jest dotknięte wadą istotną, tj. czyniącą je niezdatnym do zwykłego użytku lub sprzeciwiającą się wyraźnie umowie. Jeżeli natomiast dzieło ma tylko wadę nieistotną, należy uznać, że jego oddanie powoduje, w myśl art. 642 § 1 k.c., wymagalność wierzytelności przyjmującego zamówienie o wynagrodzenie za dzieło. W tym ostatnim wypadku zamawiający może się domagać usunięcia wady w oznaczonym terminie albo obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku (art. 637 k.c.). Gdy możliwe jest usunięcie wady, a więc nadanie dziełu pełnej wartości, zamawiający powinien zapłacić całe umówione wynagrodzenie. Jeżeli natomiast usunięcie wady nie jest możliwe, zamawiający zobowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia obniżonego (II CNP 70/06).
WAŻNE!
Zamawiający nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia mimo niewykonania dzieła, jeżeli przyjmujący zamówienie był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących zamawiającego. Jednak w takim wypadku zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.
Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.
Umowa agencyjna
Gdy brak jest postanowień umownych, agent nabywa prawo do prowizji (będącej wynagrodzeniem, którego wysokość zależy od liczby lub wartości zawartych umów) z chwilą, w której dający zlecenie powinien zgodnie z umową z klientem spełnić świadczenie albo faktycznie je spełnił, albo też swoje świadczenie spełnił klient (art. 7613 § 1 i 2 k.c.). Jednak strony umowy agencyjnej nie mogą umówić się, że agent nabywa prawo do prowizji później niż w chwili, w której klient spełnił świadczenie albo powinien je spełnić, gdyby dający zlecenie spełnił swoje świadczenie. Jeżeli umowa zawarta między dającym zlecenie a klientem ma być wykonywana częściami, agent nabywa prawo do prowizji w miarę wykonywania tej umowy.
Podstawa prawna:
- art. 642 § 1, art. 744, 751, art. 7613 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego.
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 14 lutego 2007 r. (II CNP 70/06, niepubl.).