Uprawnienia pracownika związane z adopcją dziecka

W związku z toczącą się procedurą adopcyjną pracodawca jest zobowiązany zwolnić pracownika od pracy na czas niezbędny do stawienia się na wezwanie sądu. Ponadto powinien wydać zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia w celu uzyskania przez pracownika rekompensaty pieniężnej z tego tytułu, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas zwolnienia.

Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Rodzice, którzy przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodzin zastępczych zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem), mają prawo do skorzystania z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, który wynosi od 20 do 37 tygodni – w zależności od liczby dzieci przyjętych na wychowanie. Urlop ten przysługuje nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 lat. W przypadku gdy w stosunku do dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje do ukończenia przez dziecko 10 lat.

Przykład

Pracownik przyjął na wychowanie 1 dziecko w wieku 5 lat. A zatem ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przez 20 tygodni.

Natomiast pracownik, który przyjął na wychowanie dziecko w wieku do 7 lat (lub do 10 lat, jeżeli została podjęta decyzja o odroczeniu obowiązku szkolnego) ma prawo tylko do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Ten przepis dotyczy sytuacji, w której nie jest możliwe wykorzystanie przez pracownika 20 lub więcej tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przed ukończeniem przez dziecko 7 lat. Przykładowo pracownik, który przyjął na wychowanie dziecko w wieku 6 lat i 11 miesięcy ma prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Praca na urlopie macierzyńskim i wychowawczym >>

W razie zgonu dziecka po upływie 8 tygodni urlopu pracownica zachowuje prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Jeżeli przyjęła na wychowanie więcej niż jedno dziecko, przysługuje jej urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

Pracownica ma prawo zrezygnować z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego po 14 tygodniach na rzecz ojca adopcyjnego wychowującego dziecko. Może też przerwać urlop po 8 tygodniach ze względu na konieczność pozostania pod opieką szpitalną. Z urlopu korzysta wówczas ojciec adopcyjny. Ma on też prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w razie zgonu pracownicy.

Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, ma prawo do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego:

• z tytułu przyjęcia 1 dziecka:
  – w 2011 r. – do 2 tygodni,
  – w 2012 r. i 2013 r. – do 4 tygodni,
  – od 1 stycznia 2014 r. – do 6 tygodni,
• z tytułu przyjęcia więcej niż 1 dziecka:
  – w 2011 r. – do 3 tygodni,
  – w 2012 r. i 2013 r. – do 6 tygodni,
  – od 1 stycznia 2014 r. – do 8 tygodni,
• z tytułu przyjęcia dziecka w wieku do 7 lat (a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 lat):
  – w 2011 r. – 1 tydzień,
  – w 2012 r. i 2013 r. – do 2 tygodni,
  – od 1 stycznia 2014 r. – do 3 tygodni.

Udzielanie i czas trwania dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz uprawnienia pracownika korzystającego z niego są takie same jak w przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Jeżeli oboje rodzice dziecka są zatrudnieni, z urlopu dodatkowego może korzystać jedno z nich (art. 189¹ k.p.).

Jak udzielać urlopu ojcowskiego po zmianie przepisów >>

Jednocześnie ojciec adopcyjny może skorzystać z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, jeżeli pracownica przerwie go po 8 tygodniach ze względu na konieczność pozostawania pod opieką szpitalną. Ojciec adopcyjny jest przede wszystkim uprawniony do wykorzystania urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Ma on też prawo do dodatkowego urlopu na warunkach macierzyńskiego w razie zgonu pracownicy.

Urlop ojcowski dla ojca adopcyjnego

Z urlopu ojcowskiego ojciec adopcyjny może skorzystać do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 lat, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 lat. Jego wymiar wynosi 1 tydzień w 2011 r., natomiast od 2012 r. będzie miał długość 2 tygodni. Pracownik ma prawo do urlopu ojcowskiego także wówczas, gdy skorzysta z urlopu macierzyńskiego po rezygnacji z jego części przez matkę czy dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Ponadto skorzystanie z urlopu ojcowskiego nie pozbawia pracownika prawa do urlopu wychowawczego. Warto zauważyć, że urlop ojcowski jest urlopem celowym. Ma służyć opiece nad dzieckiem.

Inne uprawnienia rodziców adopcyjnych

Rodzice adopcyjni przebywający na urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, na dodatkowym urlopie na warunkach macierzyńskiego lub na urlopie ojcowskim są objęci ochroną przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę (z wyjątkiem rozwiązania bez wypowiedzenia z winy pracownika w trybie art. 52 § 1 k.p., ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, zatrudnienia na podstawie umowy na okres próbny do 1 miesiąca). Po zakończeniu urlopu pracodawca dopuszcza pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.

Rodzice adopcyjni mają prawo do pozostałych uprawnień rodzicielskich przysługujących pracownikom wychowującym własne dzieci, takich jak: urlop wychowawczy, 2 dni zwolnienia, prawo do zasiłku opiekuńczego, uprawnienia rodziców wychowujących dziecko do lat 4. Na ogólnych zasadach, jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, to z uprawnień może korzystać tylko jedno z nich.

Podstawa prawna:

• art. 182¹, 182³, art. 183 § 1 i 2, art. 183², 189¹ Kodeksu pracy,
• § 6 i 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (DzU nr 60, poz. 281 ze zm.).