Odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie w razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby (art. 93 § 1 k.p.). Prawo do odprawy pośmiertnej przysługuje małżonkowi oraz innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Wysokość odprawy uzależniona jest od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
- 1-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 3-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
- 6-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Odprawę pośmiertną dzieli się w równych częściach między wszystkich uprawnionych członków rodziny. W przypadku gdy po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, odprawa przysługuje w wysokości połowy kwoty określonej powyżej.
Zmienia się wysokość zasiłku pogrzebowego >>
Pracodawca nie będzie zobowiązany do wypłaty odprawy pośmiertnej, jeżeli ubezpieczył pracownika na życie i członkom rodziny zmarłego przysługuje z tego tytułu od instytucji ubezpieczeniowej odszkodowanie w wysokości co najmniej równej tej odprawie. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest zobowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.
Obliczanie odprawy pośmiertnej
W celu obliczenia odprawy pośmiertnej stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (zwane dalej rozporządzeniem).
Ustalając wysokość odprawy pośmiertnej, trzeba ustalić średnie, miesięczne wynagrodzenie zgodnie z § 14–17 rozporządzenia. Przy ustalaniu odprawy pośmiertnej nie należy przeprowadzać działań, o których mowa w § 18 rozporządzenia (czyli obliczać, przy użyciu współczynnika ekwiwalentowego, wynagrodzenia za 1 dzień i 1 godzinę urlopu).
W przypadku gdy pracownik otrzymywał wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości, to stałe składniki wynagrodzenia uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy.
Obowiązki pracodawcy po ustaniu stosunku pracy >>
Jeżeli na wynagrodzenie pracownika składały się elementy zmienne za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, to składniki uzyskane przez pracownika w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy przyjmuje się w przeciętnej wysokości z tego okresu. Gdy pracownik nie przepracował pełnego okresu 3 miesięcy, wówczas wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez niego w tym okresie dzieli się przez liczbę dni pracy, za które przysługiwało, a otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Natomiast gdy pracownik otrzymywał składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, to w przypadku gdy zostały wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, uwzględnia się je w średniej wysokości z tego okresu.
Przykłady
Pracownik zmarł 22 grudnia 2010 r. Miał 8-letni staż pracy u pracodawcy. Członkom rodziny przysługuje więc odprawa pośmiertna w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia. Pracownik otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze w stałej wysokości 3200 zł oraz dodatek stażowy w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego. W celu obliczenia odprawy pośmiertnej sumuje się stałe wynagrodzenie 3200 zł i dodatek stażowy w wysokości 640 zł (3200 zł + 640 zł = 3840 zł).
Wysokość odprawy pośmiertnej (1-miesieczne wynagrodzenie) wynosi 3840 zł. Do odprawy uprawniony jest tylko jeden członek rodziny zmarłego pracownika. Powinien zatem otrzymać odprawę w wysokości połowy kwoty odprawy, czyli 1920 zł.
Z uwagi na fakt, że odprawa pośmiertna nie jest przychodem ze stosunku pracy, nie należy odprowadzać od niej składek do ZUS oraz podatku dochodowego od osób fizycznych.
Pracodawca ubezpieczył na życie wszystkich zatrudnionych w jego firmie pracowników. W przypadku śmierci pracownika osoby uprawnione miały otrzymać odszkodowanie w wysokości 18 000 zł. W grudniu 2010 r. jeden z pracowników zmarł. Pracownik legitymował się 25-letnim stażem pracy u tego pracodawcy, rodzinie przysługuje więc odprawa w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia. Pracownik pobierał wynagrodzenie miesięczne w stałej kwocie 4500 zł i dodatek funkcyjny w wysokości 600 zł:
4500 zł + 600 zł = 5100 zł,
5100 zł x 6 = 30 600 zł (kwota odprawy pośmiertnej).
Pracodawca powinien wypłacić osobom uprawnionym odprawę pośmiertną w wysokości 12 600 zł, stanowiącą różnicę między obliczoną powyżej odprawą pośmiertną a odszkodowaniem wypłaconym przez instytucję ubezpieczeniową (30 600 zł – 18 000 zł).
Zasiłek pogrzebowy
Tak jak wspomniano na wstępie, odprawa pośmiertna i zasiłek pogrzebowy to dwa niezależne od siebie świadczenia. Zasiłek pogrzebowy wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a kwestie dotyczące osób uprawnionych i jego wypłaty reguluje ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Obowiązki pracodawcy związane ze śmiercią pracownika >>
Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:
- ubezpieczonego,
- osoby pobierającej emeryturę lub rentę,
- osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
- członka rodziny osoby ubezpieczonej albo osoby pobierającej emeryturę lub rentę.
Wniosek o przyznanie zasiłku pogrzebowego należy złożyć w oddziale ZUS w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby (lub po upływie 12 miesięcy od daty sporządzenia aktu zgonu, jeżeli wcześniejsze zgłoszenie wniosku o zasiłek było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej), po której zasiłek przysługuje. W przypadku niezłożenia wniosku prawo do zasiłku wygasa.
Kwota zasiłku pogrzebowego od 1 stycznia 2011 r. do 28 lutego 2011 r. wynosi 6406,16 zł. Natomiast od 1 marca 2011 r. kwota zasiłku zostanie obniżona i będzie on wypłacany w stałej kwocie 4000 zł.
Podstawa prawna:
- art. 93 § 1 Kodeksu pracy,
- art. 77–81 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.),
- § 14–17 rozporządzenia z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.).