Wystąpienie państwowego inspektora pracy to jedna z form reakcji na naruszenie przez pracodawcę przepisów prawa pracy stwierdzone w czasie kontroli. Doświadczenie wskazuje, że instytucja ta jest często używana w praktyce. Według danych zawartych w sprawozdaniach Głównego Inspektora Pracy w 2008 r. inspektorzy pracy skierowali do pracodawców 53,6 tys. wystąpień, w których zawarli 304,7 tys. wniosków o usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości. W 2009 r. wystąpień było już ponad 57 tys. i zawierały 328,3 tys. wniosków. Zaletą wystąpień jest wysoka skuteczność tego środka.
Przesłanki i treść wystąpienia
W przypadku lżejszych naruszeń przepisów prawa pracy inspektor pracy po zakończeniu kontroli kieruje wystąpienie do kontrolowanego lub podmiotu sprawującego nad nim nadzór. Ustawodawca nie wskazał, w jakich konkretnie przypadkach inspektor pracy może kierować do kontrolowanego wystąpienie. Zastrzegł jednak, że nie może tego uczynić wówczas, gdy inspektor jest uprawniony do wydania nakazów, o których mowa w art. 11 pkt 1–7 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy (zwana dalej ustawą o PIP), np. nakazu wstrzymania wykonywania pracy w miejscu, w którym stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia ludzi. A zatem jeżeli w trakcie kontroli inspektor stwierdzi inne naruszenie przepisów prawa pracy niż kwalifikujące się na wydanie nakazu, może poprzestać na skierowaniu wystąpienia o usunięcie stwierdzonych naruszeń.
Ile razy w roku PIP może kontrolować zakład pracy >>
W wystąpieniu inspektor pracy wskazuje, jakie konkretnie naruszenia zostały stwierdzone w czasie kontroli, oraz wnosi o ich usunięcie. Może również wnosić o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych.
Choć ustawa tego nie wymaga, to jednak – zgodnie z zarządzeniem Generalnego Inspektora Pracy nr 16/07 z 22 listopada 2007 r. – wystąpienie zawiera także uzasadnienie.
Sytuacja pracodawcy po wystąpieniu
Wystąpienia nie są decyzjami administracyjnymi, a to oznacza, że nie przysługuje od nich środek zaskarżenia (postanowienie WSA w Warszawie z 24 lipca 2008 r., II SA/Wa 631/08).
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, że wystąpienie inspektora pracy nie powoduje żadnego obowiązku po stronie pracodawcy ani też nie stwarza żadnego uprawnienia po stronie pracownika. Nie ma ono charakteru władczego i pracodawca nie musi się temu wystąpieniu podporządkować. Jego obowiązkiem jest wyłącznie zawiadomienie inspektora pracy w terminie określonym w wystąpieniu o terminie i sposobie wykonania ujętych w wystąpieniu wniosków (postanowienie z 23 października 2008 r., I OSK 1029/08). Termin wskazany w wystąpieniu, w którym należy zawiadomić odpowiedni organ inspekcji pracy o realizacji wystąpienia, nie może być dłuższy niż 30 dni.
Wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych może mieć różny przebieg – od zastosowania kary porządkowej po rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Powinno ono być adekwatne do naruszenia obowiązków przez daną osobę, a przede wszystkim musi mieć umocowanie w przepisach prawa pracy. Wystąpienie pokontrolne inspektora pracy nie jest bowiem samo w sobie podstawą do stosowania wobec podwładnych jakichkolwiek sankcji.
Przykład
Pracownik Andrzej T. był członkiem zarządu organizacji związkowej i jednocześnie organizował pracę na budowie prowadzonej przez spółkę (pracodawcę). Okazało się, że lżejsze prace powierzał podwładnym będącym członkami tej samej organizacji związkowej, a cięższe – pozostałym podwładnym zatrudnionym na tych samych stanowiskach. W wystąpieniu inspektor pracy wskazał, że bezzwłocznie należy zaniechać tej praktyki oraz wyciągnąć odpowiednie konsekwencje wobec pracownika winnego naruszania prawa pracowników do równego traktowania w zatrudnieniu. Kontrolowana spółka rozwiązała z Andrzejem T. umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, wskazując, że podstawą tej decyzji jest wystąpienie inspektora pracy. Sąd w postępowaniu o przywrócenie do pracy uwzględnił żądanie Andrzeja T. Stwierdził, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia było niedopuszczalne już tylko z uwagi na brak uzyskania zgody organizacji związkowej na rozwiązanie umowy z tym pracownikiem.
Czy wnioskować o wystąpienie
Gdy w toku kontroli pracodawca dowie się o tym, że w jego zakładzie pracy stwierdzono naruszenia prawa pracy, może zasugerować inspektorowi pracy możliwość poprzestania na skierowaniu do niego wystąpienia. Wprawdzie przepisy ustawy o PIP nie przewidują możliwości złożenia takiego wniosku, ale też tego nie zabraniają. Taka prośba może mieć miejsce oczywiście tylko w sytuacji, gdy ujawnionych nieprawidłowości nie można usunąć natychmiast.
Kto ponosi odpowiedzialność za wykroczenia - pracownik służby bhp czy pracodawca >>
Za takimi rozwiązaniami przemawia to, że inspektor pracy powinien kierować wystąpienia tam, gdzie ich szybkie wykonanie jest realne. Natomiast zwrócenie się pracodawcy do inspektora z prośbą o poprzestaniu na skierowaniu wystąpienia niewątpliwie przekonuje o chęci i zamiarze jak najszybszego usunięcia stwierdzonych naruszeń prawa.
Poprzestanie na wystąpieniu może uchronić pracodawcę lub osoby go reprezentujące np. od nałożenia na nich grzywny w formie mandatu. Jeżeli pracodawca przyzna się do naruszenia przepisów prawa pracy i zadeklaruje ich szybkie usunięcie, może to być ważnym argumentem za tym, aby inspektor nie zastosował lub zmniejszył inne sankcje nałożone w wyniku kontroli.
Skutki niewykonania wystąpienia
W ustawie o PIP nie określono żadnych negatywnych skutków dla kontrolowanego lub organu go nadzorującego w razie niewykonania przez pracodawcę wystąpienia inspektora pracy. Sam upływ czasu, przewidziany na zawiadomienie inspekcji pracy o sposobie i terminie zrealizowania wystąpienia, nie powoduje powstania po stronie pracodawcy konkretnych konsekwencji.
To, że pracodawca nie naraża się na jakąkolwiek sankcję administracyjną lub karną z ww. powodu, może skutkować tym, że podczas kolejnej kontroli i ujawnienia naruszeń prawa pracy pracodawca może być już surowiej potraktowany przez kontrolującego.
Kontrola PIP i urzędu skarbowego w jednym czasie >>
Ponadto warto podporządkować się wystąpieniu, gdyż inspektorzy pracy zawsze sprawdzają, w jaki sposób zrealizowano wystąpienia organów PIP. Natomiast informacje o realizacji uprzednich decyzji i wystąpień organów PIP oraz wniosków, zaleceń i decyzji innych organów kontroli i nadzoru nad warunkami pracy są umieszczane w protokole pokontrolnym (art. 31 ust. 2 pkt 6 ustawy o PIP).
Podstawa prawna:
Orzecznictwo:
- postanowienie WSA w Warszawie z 24 lipca 2008 r. (II SA/Wa 631/08, niepubl.),
- postanowienie NSA w Warszawie z 23 października 2008 r. (I OSK 1029/08, niepubl.).