Jeżeli pracodawca bezpodstawnie obniża wysokość wynagrodzenia lub innego świadczenia pieniężnego, naraża się na zarzut dopuszczenia się wykroczenia przeciwko prawom pracownika i zgodnie z art. 282 § 1 pkt 1 k.p. podlega karze grzywny od 1000 do 30 000 zł.
Wszystkie działania podejmowane przez pracodawcę w celu obniżenia wynagrodzenia powinny być przeprowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Pracodawca, który z różnych względów chce obniżyć wynagrodzenie pracownika, może tego dokonać na mocy porozumienia zawartego między nim a pracownikiem lub przez zastosowanie wypowiedzenia zmieniającego warunki płacy.
Takie obniżenie wynagrodzenia dotyczy albo dłuższego okresu (np. do czasu zakończenia problemów finansowych pracodawcy), albo dokonywane jest na czas nieokreślony. Obniżenie wynagrodzenia może być również krótkotrwałe (za wadliwe wykonanie produktu lub usługi) albo jednorazowe (po nałożeniu na pracownika kary pieniężnej).
Porozumienie stron
Porozumienie stron mające na celu zmianę wynagrodzenia wymaga zgodnego oświadczenia woli zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Porozumienie powinno być sporządzone w formie pisemnej ze wskazaniem dokładnej daty, od kiedy mają obowiązywać nowe warunki płacy. Jeżeli jednak strony nie ustaliły terminu, to zmiana treści umowy następuje z chwilą zawarcia porozumienia. Porozumienie zmieniające nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika, niż wynika to z przepisów prawa pracy (art. 18 k.p.).
Wzór porozumienia zmieniającego >>
Przykład
20 października pracodawca oświadczył pracownikowi, że od 22 października z powodu kłopotów finansowych jego wynagrodzenie zostanie obniżone o 20%. Pracodawca uzyskał zgodę pracownika i zawarł z nim porozumienie zmieniające.
Pracownik pobiera stałe wynagrodzenie miesięczne w wysokości 3500 zł i 525 zł dodatku za wysługę lat (15% od wynagrodzenia zasadniczego), czyli razem 4025 zł. Od 22 października wynagrodzenie pracownika będzie wynosić 3220 zł (2800 zł – wynagrodzenie zasadnicze + 420 zł dodatek za wysługę lat).
Aby obliczyć, jakie wynagrodzenie pracownik ma otrzymać za październik, należy wynagrodzenie przysługujące przed i po obniżeniu podzielić przez liczbę godzin do przepracowania w październiku w celu ustalenia stawki godzinowej przysługującej pracownikowi przed i po obniżeniu wynagrodzenia.
Czy można zobowiązać do wykorzystania urlopu pracownika, który otrzymał wypowiedzenie zmieniające >>
4025 zł : 168 godz. = 23,96 zł
3220 zł : 168 godz. = 19,17 zł
Następnie stawkę godzinową przed obniżeniem wynagrodzenia mnożymy przez liczbę godzin, jakie pracownik przepracował po obniżeniu, i otrzymaną kwotę odejmujemy od miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi przed obniżką. Podobnie postępujemy ze stawką godzinową po obniżeniu, mnożąc stawkę godzinową po obniżeniu przez liczbę godzin, jakie pracownik przepracował przed obniżeniem, i otrzymaną kwotę odejmujemy od miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi po obniżce.
23,96 zł x 48 godz. = 1150,08 zł
4025 zł – 1150,08 zł = 2874,92 zł
19,17 zł x 120 godz. = 2300,40 zł
3220 zł – 2300,40 zł = 919,60 zł
Otrzymane kwoty sumujemy. Wynik stanowi wynagrodzenie pracownika za październik: 2874,92 zł + 919,60 zł = 3794,52 zł.
Wypowiedzenie zmieniające
W przypadku gdy pracownik nie wyraża zgody na zawarcie porozumienia, pracodawca może obniżyć mu wynagrodzenie, wręczając na piśmie tzw. wypowiedzenie zmieniające, które jest jednostronną czynnością prawną dokonywaną przez pracodawcę. Procedura dokonywania wypowiedzenia zmieniającego określona została w art. 42 k.p. W wypowiedzeniu zmieniającym pracodawca powinien zaproponować pracownikowi nowe warunki płacy i uzasadnić wypowiedzenie, jeśli dotyczy ono umowy zawartej na czas nieokreślony. Poucza także pracownika o możliwości nieprzyjęcia zaproponowanych warunków do upływu połowy okresu wypowiedzenia, co będzie skutkować rozwiązaniem umowy z upływem okresu wypowiedzenia.
Wypowiedzenie zmieniające czy porozumienie zmieniające >>
Przepisy o długości okresu wypowiedzenia stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia zmieniającego. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest więc uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Przez wypowiedzenie zmieniające pracodawca może również obniżyć wynagrodzenie osobie zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na okres próbny, umowy zawartej na zastępstwo oraz umowy zawartej na czas określony. W tym ostatnim przypadku wypowiedzenie może dotyczyć tylko umowy zawartej na okres dłuższy niż 6 miesięcy, jeżeli strony w umowie przewidziały dopuszczalność jej wcześniejszego rozwiązania za 2-tygodniowym wypowiedzeniem. Termin, od którego zacznie obowiązywać obniżone wynagrodzenie, zależy od terminów wypowiedzenia obowiązujących pracownika.
Obniżenie wymiaru czasu pracy
Obniżenie wynagrodzenia może wiązać się z obniżeniem wymiaru czasu pracy. Pracodawca, który szuka oszczędności albo ogranicza zakres swojej działalności, może zaproponować pracownikowi, że obniża jego wymiar czasu pracy wraz z proporcjonalnym obniżeniem wynagrodzenia. Pracodawca może tego dokonać uzyskując zgodę pracownika i zawierając porozumienie zmieniające albo wręczając mu wypowiedzenie zmieniające.
Przykład
Pracodawca w związku z ciężką sytuacją finansową firmy zaproponował pracownikom obniżenie wynagrodzenia do 1000 zł brutto. Pracodawcy zależało na szybkim wprowadzeniu zmian. Zaproponował więc wprowadzenie zmian na zasadzie porozumienia. Pracownicy zgodzili się na tę propozycję, obawiając się zwolnień i zamknięcia zakładu pracy. Pracodawca, wprowadzając taką zmianę, naruszy przepisy prawa pracy, gdyż porozumienie zmieniające nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracowników niż wynikające z przepisów prawa pracy. Zgodnie z ustawą o minimalnym wynagrodzeniu za pracę w 2010 r. wynosi 1317 zł i nie może być obniżane nawet na zasadzie porozumienia zawartego między pracodawcą a pracownikiem. W zaistniałej sytuacji pracodawca, chcąc obniżyć wynagrodzenie pracownikom do ok. 1000 zł zgodnie z przepisami prawa, powinien obniżyć im proporcjonalnie wymiar czasu pracy do 3/4 etatu (1317 zł x 3/4 = 987,75 zł).
Czy można wliczać dodatek stażowy do gwarantowanego minimalnego wynagrodzenia >>
Pracodawca, proponując pracownikowi nowe warunki płacy zarówno na drodze porozumienia stron, jak i wypowiedzenia zmieniającego, powinien pamiętać, że po zmianie nowe wynagrodzenie pracownika nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia, które w 2010 r. wynosi 1317 brutto.
W 2011 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wyniesie 1386 zł.
Podstawa prawna: