Pozakodeksowe zakazy działalności konkurencyjnej

Kodeksowego zakazu konkurencji nie naruszają odrębne uregulowania dotyczące szeroko pojętych działań konkurencyjnych pracownika (art. 101⁴ k.p.). W zależności więc od tego, jaką funkcję pełni pracownik w zakładzie pracy, może zdarzyć się tak, że będzie podlegał on także innym przepisom dotyczącym tego rodzaju działań. Przykładowo, menedżer zatrudniony na umowę o pracę, który pełni jednocześnie funkcję w organie spółki prawa handlowego, będzie podlegał w tym zakresie przepisom Kodeksu spółek handlowych.

„Menedżer będący członkiem zarządu spółki z o.o. nie może bez jej zgody zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek jej organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu” (art. 211 § 1 k.s.h.).

Czy dopuszczalne jest odstąpienie od umowy o zakazie konkurencji >>

Należy zaznaczyć, że jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody na wyżej wymienioną działalność udziela rada nadzorcza albo walne zgromadzenie wspólników. Wyjątkowa sytuacja dotyczy wspólników spółki z o.o., których ta zasada nie dotyczy, chyba że są jednocześnie członkami zarządu spółki. W tym kontekście ciekawym wydaje się wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 kwietnia 1994 r., zgodnie z którym posiadanie przez powoda jako dyrektora zakładu udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, której profil działalności był taki sam jak pozwanego przedsiębiorstwa, stanowi zajmowanie się interesami konkurencyjnymi i powoduje odwołanie ze stanowiska bez prawa do odprawy.

Analogiczne zasady będą obowiązywały menedżerów pełniących funkcję w organach spółek akcyjnych (art. 380 k.s.h.). Należy dodatkowo zaznaczyć, że ewentualna zgoda na działalność konkurencyjną musi być udzielona w sposób wyraźny, a nie dorozumiany. Wynika z tego, że w przypadku ustnych ustaleń mogą powstać w tym zakresie problemy z udowodnieniem przez menedżera, że do udzielenia takiej zgody w ogóle doszło.

Nieuczciwa konkurencja

Do pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę oraz umów cywilnoprawnych będą miały zastosowanie przepisy ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (zwana dalej ustawą). Zgodnie z zawartą w niej definicją czynem nieuczciwej konkurencji będzie przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza to interes przedsiębiorcy. Ma on zastosowanie do osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego przez okres 3 lat od jego ustania, chyba że inny zapis jest zawarty w umowie lub ustał stan tajemnicy (art. 11 ust. 1 i 2 k.s.h.). Należy jednak zaznaczyć, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 5 września 2001 r. nie chodzi tu o wszelkie informacje dotyczące przedsiębiorstwa, a jedynie te, których nie można uzyskać zwykłą i dozwoloną drogą (I CKN 1159/2000).

Przykład
Były pracownik publikuje w prasie artykuł dotyczący szczegółów przeprowadzonej przez jego byłego pracodawcę akcji marketingowej. Informacje te zostały wcześniej przedstawione na internetowej stronie firmy. W takiej sytuacji były pracownik nie popełnia czynu nieuczciwej konkurencji, ponieważ informacje, które ujawnia, można uzyskać zwykłą i dozwoloną drogą w internecie.

Przepisy niniejszej ustawy odnoszą się również do byłych pracowników, którzy często w praktyce próbują nakłonić pracowników swojego byłego pracodawcy do różnego rodzaju zachowań będących nieuczciwą konkurencją. Podobnie stwierdził w wyroku z 19 listopada 1998 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie, zgodnie z którym nakłanianie pracowników przez byłego menedżera do porzucenia pracy i zawarcia umów z nakłaniającym stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku próby przejęcia klienta byłego pracodawcy. Czynem nieuczciwej konkurencji będzie nakłanianie klientów byłego pracodawcy do rozwiązania z nim umów w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim. Ponadto za czyn nieuczciwej konkurencji może zostać uznane rozpowszechnienie przez byłego menedżera nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji o swoim pracodawcy (aktualnym lub byłym) w celu przysporzenia sobie korzyści lub wyrządzenia szkody pracodawcy.

WAŻNE!
Należy podkreślić, że zawarcie umowy o zakazie konkurencji przez menedżera nie wyklucza jego jednoczesnej odpowiedzialności z tytułu naruszenia wspomnianych przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Konsekwencje nieuczciwej konkurencji

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji reguluje kwestie dotyczące odpowiedzialności karnej za czyn nieuczciwej konkurencji. Kto wyrządza poważną szkodę przedsiębiorcy – przez działania nieuczciwej konkurencji – podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch (art. 23 ustawy).

Uposażenie za zakaz konkurencji >>

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje także, że przedsiębiorca, wobec którego został naruszony zakaz nieuczciwej konkurencji, może żądać:

• zaniechania niedozwolonych działań,
• usunięcia skutków niedozwolonych działań,
• złożenia oświadczenia odpowiedniej treści przez sprawcę naruszenia,
• naprawienia szkody na ogólnych zasadach,
• wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści,
• zasądzenia odpowiedniej sumy na cel społeczny, w przypadku gdy czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Natomiast jeżeli chodzi o menedżerów pełniących funkcję dyrektorów przedsiębiorstw państwowych lub ich zastępców, nie mogą oni posiadać udziałów lub akcji przedsiębiorców tworzonych przez ich przedsiębiorstwo, a także pozostawać z nimi w stosunku pracy, a także świadczyć pracy na ich rzecz na podstawie innego tytułu prawnego. W przypadku naruszenia tego zakazu menedżer dyrektor może zostać odwołany z zajmowanego stanowiska (art. 42 ust. 1 i 2 ustawy z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych).

Podstawa prawna:

• art. 101⁴ Kodeksu pracy,
• ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (DzU z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm.),
• wyrok Sądu Najwyższego z 5 września 2001 r. (I CKN 1159/2000, OSNC 2002/5/67),
• wyrok Sądu Apelacyjnego:
  - w Katowicach z 28 kwietnia 1994 r. (III APr 10/94, OSA 1995/1/5),
  - w Warszawie z 19 listopada 1998 r. (I ACa 890/98, niepubl.).