Szkolenie pracowników w dzień wolny od pracy

Temat szkoleń pracowniczych odbywających się w dni wolne od pracy budzi liczne kontrowersje. Chodzi o te szkolenia, co do których ustawa nie przewiduje, że odbywają się one w czasie pracy, jak np. szkolenie z zakresu bhp. Przepisy nie dają odpowiedzi na pytania, czy czas takich szkoleń jest czasem pracy i czy w związku z tym doszkalającemu się pracownikowi przysługują jakieś świadczenia.

Niektórzy komentatorzy podnoszą, że udział w różnych kursach, szkoleniach lub konferencjach nie jest świadczeniem pracy. Inni, powołując się na art. 128 k.p., uznają, że udział w szkoleniu jest formą pozostawania w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Do momentu wprowadzenia klarownych uregulowań przez ustawodawcę wątpliwości nie zostaną rozstrzygnięte.

Niemniej jednak na gruncie obowiązujących przepisów należy szukać rozwiązań pozwalających na zaliczenie czasu szkoleń do czasu pracy. Ma to o tyle istotne znaczenie, że w dobie rozwoju technologii i nowych metod pracy pracownicy wciąż podnoszą kwalifikacje zawodowe kosztem czasu wolnego.

Obowiązek uczestniczenia w szkoleniach >>

Obowiązek zapisany w umowie

Metodą pozwalającą na zaliczenie czasu szkoleń – także tych odbywających się po godzinach – do czasu pracy jest nałożenie na pracowników obowiązku udziału w szkoleniach. Wystarczy, jeśli zobowiązanie o odpowiedniej treści zawarte zostanie w umowie o pracę, regulaminie pracy albo układzie zbiorowym pracy. Szkolenie powinno mieć ponadto związek z wykonywaną pracą. Każdorazowe skierowanie na szkolenie będzie oznaczać dla pracownika powinność wypełnienia polecenia służbowego. Przemawia za tym treść art. 100 § 1 k.p., który wskazuje, że pracownik zobowiązany jest stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są sprzeczne z przepisami prawa lub z umową o pracę. W razie sporu, wyraźne postanowienia umowy czy regulaminu pracy sprawią, że pracodawca nie będzie mieć trudności w wykazaniu, że pracownik bezpodstawnie odmówił wykonania polecenia.

Także uznanie udziału w różnych kursach i warsztatach za obowiązek pracowniczy powoduje, że pracodawca może korzystać ze środków przewidzianych w przepisach o odpowiedzialności porządkowej w celu dyscyplinowania pracowników. W niektórych przypadkach, gdy odmowy udziału w szkoleniach są nieuzasadnione i nagminne, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem. Nie jest wykluczone, że w skrajnych sytuacjach pracodawca mógłby rozwiązać umowę o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. W wyroku z 12 czerwca 1997 r. Sąd Najwyższy wskazał, że bezprawna i świadoma odmowa wykonania polecenia, zagrażająca istotnym interesom pracodawcy, uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (I PKN 211/97).

Praktyczne szkolenie pracowników powinno się odbywać w ramach stosunku pracy, natomiast poza tym stosunkiem może być organizowane tylko wtedy, gdy szkoleniowy cel i metody działania wyraźnie dominują nad wykonywaniem obowiązków pracowniczych (wyrok SN z 25 stycznia 2005 r., I PK 144/04).

Uprawnienia pracownicze

Udział w obowiązkowym szkoleniu wlicza się do czasu pracy. Jeśli więc szkolenie odbywało się w sobotę, która jest dla danego pracownika dniem wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, pracownikowi należy się dzień wolny od pracy. Stosownie do art. 151³ k.p. dnia wolnego udziela się w danym okresie rozliczeniowym w terminie uzgodnionym z pracownikiem.

WAŻNE!

Pracownikowi przysługuje pełny wolny dzień nawet wówczas, gdy szkolenie trwało zaledwie kilka godzin.

Przykład

Pracownik uczestniczył w 3-godzinnym szkoleniu, które odbyło się w sobotę, stanowiącą dla tego pracownika dzień wolny od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. W zamian za szkolenie pracodawca powinien udzielić pracownikowi całego dnia wolnego.

Pracodawcy nie pozostawiono wyboru innej formy rekompensaty za czas spędzony na nauce w dniu wolnym, wynikającym z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, np. wypłaty dodatku do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Nieudzielanie dnia wolnego stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Należy pamiętać, że pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu, która narusza przepisy o czasie pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł (art. 281 pkt 5 k.p.).

Jak wykazać w dokumentach ubezpieczeniowych okres nieobecności pracownika na szkoleniu organizowanym przez pracodawcę >>

Zrekompensowanie kilku godzin sobotniego szkolenia całym dniem wolnym powoduje, że pracownikowi nie będzie przysługiwało roszczenie o dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. Za czas odpowiadający liczbie godzin kursu zatrudniony otrzyma normalne wynagrodzenie. Pozostała część dnia wolnego powinna być opłacona jak za przestój.

Przykład

Udział w 3-godzinnym sobotnim szkoleniu został zrekompensowany pracownikowi wolnym poniedziałkiem, w który pracownik pracuje 8 godzin. Na wynagrodzenie za ten dzień składają się: normalne wynagrodzenie wypłacane za 3 godziny „przepracowane” w sobotę oraz wynagrodzenie uzupełniające za 5 „nieprzepracowanych” poniedziałkowych godzin, wyliczone na podstawie art. 81 k.p.

Gdyby szkolenie w dniu wolnym od pracy było dłuższe niż wymiar czasu pracy wykonywanej w dniu wolnym od pracy, za czas ponad normę dobową należy przyznać wynagrodzenie powiększone o 50% dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 151¹ § 1 pkt 2 k.p.) albo udzielić czasu wolnego od pracy (art. 151² k.p.).

Przykład

Pracownik jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy. Pracę świadczy od poniedziałku do piątku między 9.00 a 17.00. Szkolenie wyznaczono na sobotę w godzinach od 7.00 do 12.00. Jeżeli czas szkolenia nie zostanie zrekompensowany dniem wolnym z powodu zakończenia okresu rozliczeniowego, pracownikowi przysługuje 50% dodatek do wynagrodzenia za dwie godziny szkolenia przypadające od 7.00 do 9.00 oraz 100% za 3 godziny przypadające między 9.00 a 12.00.

Jeśli pracodawca nie będzie miał obiektywnej możliwości udzielenia pracownikowi dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego – co może mieć miejsce z powodu usprawiedliwionej nieobecności pracownika, rozwiązania stosunku pracy, a także wtedy, gdy szkolenie przypadnie w ostatnich dniach okresu rozliczeniowego – należy sięgnąć do przepisu art. 151¹ § 2 k.p. Z racji przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, oprócz normalnego wynagrodzenia, pracownik powinien otrzymać 100% dodatku za każdą godzinę szkolenia w dzień wolny od pracy. Dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia może być przyznany za każdą godzinę szkolenia w przypadku przekroczenia dobowej normy czasu pracy.

Podstawa prawna:

• art. 81, 128, 100, 151–151³, 281 Kodeksu pracy,

• wyroki Sądu Najwyższego z:

– 12 czerwca 1997 r. (I PKN 211/97, OSNP 1998/11/323),

– 25 stycznia 2005 r. (I PK 144/04, OSNP 2005/17/265).