Praca w nadgodzinach przy niepełnym etacie oznacza pracę zarówno w godzinach nadliczbowych uregulowanych w art. 151 § 1 k.p., jak i pracę w godzinach ponadwymiarowych uregulowaną w art. 151 § 5 k.p.
Praca w godzinach nadliczbowych
Pracą w godzinach nadliczbowych jest zarówno praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, jak i praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 k.p.). Maksymalna obowiązująca norma czasu pracy wynosi 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Są to tzw. normy dobowe oraz normy tygodniowe. Normy te obowiązują każdego pracownika, bez względu na to, czy pracuje w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy, z wyjątkiem norm czasu pracy uregulowanych inaczej w przepisach szczególnych.
WAŻNE!
Praca w godzinach nadliczbowych występuje zawsze po przekroczeniu obowiązującej pracownika normy czasu pracy, niezależnie od jego wymiaru czasu pracy.
Przykład
Pracownik jest zatrudniony 4 dni w tygodniu (od poniedziałku do czwartku) po 3 godziny. Tym samym praca w godzinach nadliczbowych rozpocznie się dopiero po przekroczeniu 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo.
Po przekroczeniu normy dobowej lub tygodniowej bądź przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy każdy pracownik uzyskuje prawo do odpowiedniego dodatku do wynagrodzenia lub odbioru czasu wolnego, bez względu na to, czy jest zatrudniony w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy.
Praca w godzinach ponadwymiarowych
Praca w godzinach ponadwymiarowych występuje w sytuacji, gdy pracownik zatrudniony na niepełny etat przekroczy swój wymiar czasu pracy przy jednoczesnym zachowaniu norm czasu pracy określonych w art. 129 k.p.
Przykład
Pracownik jest zatrudniony 4 dni w tygodniu (od poniedziałku do czwartku) po 3 godziny. A zatem praca w godzinach ponadwymiarowych nastąpi, gdy będzie wykonywał pracę między 4. a 8. godziną pracy albo w piątek, a łączna suma ww. godzin będzie mniejsza niż 40 godzin w tygodniu.
Pracownikowi, który wykonywał pracę ponad swój wymiar czasu pracy, przysługuje dodatek za pracę ponadwymiarową, jeżeli taki dodatek został ustalony w umowie o pracę.
WAŻNE!
Jeśli w umowie o pracę pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze nie zostanie wskazany limit godzin, którego przekroczenie uprawnia do dodatków jak za godziny nadliczbowe, należą się one dopiero po 8 godzinach roboczych (wyrok SN z 9 lipca 2008 r., I PK 315/07).
Limit godzin ponadwymiarowych
Pracodawca może, poza wyjątkami określonymi w Kodeksie pracy, w związku ze szczególnymi potrzebami zatrudniać pracownika w godzinach nadliczbowych, lecz tylko w wymiarze 150 godzin w roku kalendarzowym (art. 151 § 3 k.p.). Wolno mu też ustalić wyższy lub niższy poziom nadgodzin w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w umowie o pracę (art. 151 § 4 k.p.).
W przeciwieństwie do godzin nadliczbowych, których limity zostały określone w art. 151 § 3 k.p., limity godzin ponadwymiarowych nie zostały wskazane przez ustawodawcę. W umowie o pracę z pracownikiem zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy strony powinny ustalić dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, którego przekroczenie uprawnia pracownika – oprócz normalnego wynagrodzenia – do dodatku jak za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 151 § 5 k.p.).
W Kodeksie pracy brak jest również określenia minimalnego wymiaru czasu pracy, którego przekroczenie uprawni pracownika do otrzymania ww. dodatku. A zatem to strony stosunku pracy w postanowieniach umownych rozstrzygają o tym, która godzina pracy niepełnoetatowca będzie pracą w godzinach ponadwymiarowych. Limit godzin ponadwymiarowych może być ustalony w dowolny sposób, zarówno przez wskazanie liczby godzin w skali doby, tygodnia lub miesiąca, jak i przez wskazanie wyższego wymiaru etatu niż wynikający z umowy.
WAŻNE!
Limit godzin ponadwymiarowych musi mieścić się między wymiarem zatrudnienia wynikającym z umowy a pełnym etatem.
Przykłady
Pracownik jest zatrudniony w wymiarze 6 godzin dziennie, 5 dni w tygodniu. W umowie o pracę ustalił z pracodawcą, że przekroczenie 9 godzin pracy dziennie będzie uprawniać go – oprócz normalnego wynagrodzenia – do dodatku za pracę jak w godzinach nadliczbowych. Powyższy zapis jest nieważny, ponieważ na podstawie Kodeksu pracy 9. godzina w podstawowym systemie czasu pracy jest pracą w godzinach nadliczbowych.
Obniżenie wymiaru czasu pracy >>
***
Pracownik jest zatrudniony w wymiarze 3 godzin dziennie, 5 dni w tygodniu. W umowie o pracę ustalił z pracodawcą, że przekroczenie 5 godzin pracy dziennie będzie uprawniać go – oprócz normalnego wynagrodzenia – do dodatku za pracę jak w godzinach nadliczbowych. Jednego dnia pracownik pracował 11 godzin. Tym samym za pracę w tym dniu należy mu się wynagrodzenie w wysokości za godziny od:
- 1–5 – wynagrodzenie zasadnicze,
- 6–8 – wynagrodzenie zasadnicze wraz z dodatkiem za godziny ponadwymiarowe,
- 9–11 – wynagrodzenie zasadnicze wraz z dodatkiem za godziny nadliczbowe.
Dodatek za pracę w godzinach ponadwymiarowych
Dodatek za pracę ponadwymiarową wynosi 50% wynagrodzenia niezależnie od tego, czy doszło do przekroczenia wymiaru w skali dobowej czy tygodniowej. Nie stosuje się tu przepisów dotyczących godzin nadliczbowych, nakazujących wypłatę 100% dodatku za przekroczenie normy średniotygodniowej (art. 151 § 5 k.p.). Dodatek w tej wysokości przysługuje tylko w przypadku, gdy praca ponadwymiarowa miała miejsce w nocy albo w niedzielę lub święto. Za pracę w sobotę wyznaczoną jako dzień wolny należy oddać pracownikowi inny dzień wolny. Natomiast dodatek za pracę w sobotę należy się albo jak za pracę w godzinach nadliczbowych – jeśli pracownik przekroczył przeciętny 5-dniowy tydzień pracy, albo dodatek za pracę w godzinach ponadwymiarowych – jeśli taki dodatek został ustalony w umowie i nie nastąpiło przekroczenie norm czasu pracy.
Podstawa prawna:
- art. 129, 131 § 1, art. 132, 151 Kodeksu pracy,
- wyrok Sądu Najwyższego z 9 lipca 2008 r. (I PK 315/07, OSNP 2009/23–24/310).