Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Niezdolność do pracy może być częściowa (jeśli osoba utraciła w znacznym stopniu zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji) lub całkowita (jeśli nastąpiła jej utrata do wykonywania jakiejkolwiek pracy).
Z kolei zarówno częściowa, jak i całkowita niezdolność do pracy może być ustalona jako:
- trwała (jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy) lub
- okresowa (jeśli według wiedzy medycznej istnieją rokowania odzyskania zdolności do pracy).
Niezdolność od pracy stwierdza lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS, wydając odpowiednie orzeczenie.
W orzeczeniu tym stwierdza się:
- stopień niezdolności do pracy,
- datę powstania niezdolności,
- trwałość lub przewidywany okres niezdolności do pracy,
- związek przyczynowy niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,
- niezdolność do samodzielnej egzystencji,
- celowość przekwalifikowania zawodowego.
Jeżeli nie ma możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, natomiast ustalono okres, w którym ona powstała, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę końcową tego okresu. Jeśli nie ma możliwości ustalenia ani daty, ani okresu powstania niezdolności do pracy, za datę jej powstania przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o świadczenie.
Orzeczenie o niepełnosprawności a kontynuacja zatrudnienia>>
Przykład
Ubezpieczona Maria T. złożyła 21 września 2009 r. wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Po skierowaniu na badanie lekarz orzecznik ustalił, że niezdolność do pracy powstała w 2008 r. Ponieważ 2008 r. obejmuje okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r., za datę powstania niezdolności do pracy w tym przypadku należy przyjąć ostatni dzień okresu, tj. 31 grudnia 2008 r.
Orzeczenie lekarza orzecznika
Po złożeniu w ZUS wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy komórka organizacyjna danego oddziału przekazuje sprawę do wydziału orzecznictwa lekarskiego wraz z wnioskiem o wydanie orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS. Następnie wydział orzecznictwa przekazuje całą dokumentację do głównego lekarza orzecznika w danym oddziale ZUS.
Główny lekarz orzecznik dokonuje wówczas analizy, czy zebrana dokumentacja jest wystarczająca do wydania orzeczenia. Decyduje on o tym:
- czy konieczne jest przeprowadzenie bezpośredniego badania osoby zainteresowanej,
- czy wystarczająca w tym zakresie jest sama dokumentacja medyczna i zawodowa,
- czy trzeba uzupełnić dokumentację,
- czy muszą być przeprowadzone badania przez lekarza konsultanta lub psychologa,
- czy należy zlecić np. w danym przypadku obserwację szpitalną.
Warto zaznaczyć, że istnieje możliwość przeprowadzenia badania w miejscu pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie, pod warunkiem że stan jej zdrowia, stwierdzony w zaświadczeniu lekarskim, uniemożliwia osobiste zgłoszenie się na badanie. Na takie badanie konieczna jest zgoda osoby, w stosunku do której ma być wydane orzeczenie o niezdolności do pracy.
Przepisy pozwalają na wydanie orzeczenia o niezdolności do pracy na podstawie samej dokumentacji medycznej i zawodowej (bez przeprowadzania bezpośredniego badania osoby ubiegającej się o świadczenie), jeśli jest ona wystarczająca do wydania orzeczenia. W pozostałych przypadkach lekarz orzecznik ZUS wydaje orzeczenie na podstawie dokumentacji dołączonej do wniosku oraz na podstawie bezpośredniego badania stanu zdrowia osoby zainteresowanej.
Czy zakład pracy może zakwestionować zwolnienie lekarskie wydane przez lekarza leczącego>>
Jeśli główny lekarz orzecznik stwierdza, że konieczne jest bezpośrednie badanie osoby ubiegającej się o świadczenia, wydział orzecznictwa lekarskiego przesyła pismem zwykłym właściwe skierowanie informujące o miejscu, dacie i godzinie tego badania. Główny lekarz orzecznik, działający w danym oddziale ZUS, przydziela określoną sprawę jednemu spośród lekarzy orzeczników.
Lekarzem orzecznikiem może być lekarz specjalista, w szczególności w zakresie:
- chorób wewnętrznych,
- chirurgii,
- neurologii,
- psychiatrii,
- medycyny pracy,
- medycyny społecznej
– jeśli zdobył dodatkowe przeszkolenie.
Lekarz orzecznik jedynie w wyjątkowych przypadkach, gdy zgromadzona w aktach dokumentacja nadal nie jest wystarczająca do wydania orzeczenia, może zlecić jej uzupełnienie o opinię lekarza konsultanta lub psychologa albo o wyniki badań dodatkowych lub obserwacji szpitalnej.
Lekarz orzecznik ZUS nie zawsze jest związany zakresem wniosku o stwierdzenie niezdolności do pracy. Jeśli osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy spełnia warunki wymagane do uzyskania świadczenia rehabilitacyjnego, lekarz może orzec o okolicznościach uzasadniających przyznanie tego świadczenia. Rozporządzenie o orzekaniu o niezdolności do pracy przewiduje też sytuację odwrotną. Jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie rehabilitacyjne nie spełnia warunków wymaganych do jego uzyskania, lekarz orzecznik orzeka o niezdolności do pracy tej osoby lub o celowości przekwalifikowania zawodowego.
Przejście z renty na emeryturę>>
Orzeczenie lekarza orzecznika sporządzane jest w 2 egzemplarzach. Jeden z nich pozostaje w aktach sprawy, a drugi otrzymuje osoba badana bezpośrednio po przeprowadzeniu badania. Nie zawsze jednak wydanie orzeczenia jest możliwe zaraz po badaniu. W takiej sytuacji, a także wówczas, gdy lekarz orzecznik orzekł wyłącznie na podstawie dokumentacji, orzeczenie jest wysyłane do osoby zainteresowanej listem poleconym za zwrotnym poświadczeniem odbioru.
W przypadku gdy lekarz orzecznik orzeka na podstawie bezpośredniego badania danej osoby, ma obowiązek poinformować ją o:
- przysługującym jej prawie wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej,
- możliwości zgłoszenia zarzutu wadliwości orzeczenia.
Lekarz orzecznik powinien też wskazać, że pełne pouczenie o przysługujących środkach odwoławczych znajduje się na formularzu orzeczenia.
Jeśli od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS nie został wniesiony sprzeciw lub zarzut wadliwości, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie renty na podstawie tego orzeczenia.
Podstawa prawna: