Jedna z ostatnich nowelizacji Kodeksu pracy wprowadziła prawo do urlopu ojcowskiego, przysługującego ojcom niezależnie od urlopu macierzyńskiego. Urlop ten wprowadzany jest stopniowo i od stycznia 2010 r. ojciec dziecka będzie mógł wykorzystać tydzień takiego urlopu. Natomiast od stycznia 2012 r. ojcowie będą mogli korzystać już z pełnego 2-tygodniowego wymiaru tego urlopu. Jednak nie można zapominać, że ojcowie nadal mogą w przypadkach wskazanych w przepisach Kodeksu pracy korzystać z urlopu macierzyńskiego. Prawo takie przysługuje pracownikom–ojcom, którzy wychowują swoje dzieci.
Kiedy ojciec korzysta z urlopu macierzyńskiego
Ojciec dziecka jest uprawniony do wykorzystania części urlopu macierzyńskiego, z której zrezygnuje pracownica–matka dziecka. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że matka dziecka będzie mogła zrezygnować z dalszej części urlopu macierzyńskiego dopiero wówczas, gdy po porodzie wykorzysta co najmniej 14 tygodni tego urlopu. Pozostałą część urlopu macierzyńskiego musi wykorzystać ojciec dziecka, składając pisemny wniosek do swojego pracodawcy. Wykorzystanie pozostałej części tego urlopu przez pracownika warunkuje możliwość rezygnacji pracownicy z dalszego korzystania z urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 5 k.p.).
Urlop macierzyński a urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego>>
Ojciec dziecka będzie również uprawniony do części urlopu macierzyńskiego, jeżeli w trakcie tego urlopu pracownica ze względu na stan zdrowia będzie wymagała opieki szpitalnej, co uniemożliwi jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Pracownik będzie mógł jednak skorzystać z tego uprawnienia dopiero po wykorzystaniu przez pracownicę 8 tygodni urlopu macierzyńskiego. W trakcie korzystania z urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka urlop pracownicy ulega przerwaniu na czas korzystania z tego urlopu przez ojca. Okres korzystania z urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka nie wydłuża ogólnego wymiaru urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 61–63 k.p.).
Ojciec dziecka będzie miał również prawo do niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego w przypadku zgonu pracownicy w trakcie urlopu macierzyńskiego. Ojciec dziecka ma w takim przypadku prawo do całego niewykorzystanego przez matkę dziecka urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 7 k.p.).
Prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego będzie miał pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie, jeżeli wystąpi do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza. Wyjątkiem, kiedy nie ma możliwości wykorzystania urlopu, jest przyjęcie dziecka przez rodzinę zastępczą zawodową niespokrewnioną z dzieckiem (art. 183 k.p.).
WAŻNE!
Pracownik–ojciec dziecka będzie miał prawo do urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego we wskazanych powyżej przypadkach (poza przyjęciem dziecka na wychowanie) tylko wówczas, gdy prawo do takiego urlopu ma matka dziecka. A zatem, jeżeli matka dziecka nie pracuje, to ojciec dziecka nie może występować o udzielenie mu urlopu macierzyńskiego, nawet wówczas gdy matka wymaga opieki szpitalnej.
Urlop fakultatywny (dodatkowy)
Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła również prawo do tzw. urlopu fakultatywnego (art. 1821 i 1822 k.p.). Jego wymiar uzależniony jest od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Z urlopu tego można skorzystać bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu podstawowego. Przysługuje on w wymiarze 6 tygodni w razie urodzenia jednego dziecka i 8 tygodni, jeżeli urodzi się więcej niż jedno dziecko. Podobnie jak w przypadku urlopów ojcowskich wprowadzany jest on stopniowo (patrz tabela).
@RY1@i26/2009/035/i26.2009.035.000.0014.101.jpg@RY2@
Ojciec dziecka jest uprawniony do fakultatywnego urlopu macierzyńskiego, jeżeli pracownica zrezygnuje z części urlopu podstawowego (po wykorzystaniu minimum 14 tygodni) i tym samym to on rozpocznie dalsze korzystanie z urlopu macierzyńskiego w podstawowym wymiarze. Po zakończeniu urlopu podstawowego będzie mógł złożyć wniosek o urlop dodatkowy. Pracownik będzie miał również prawo do urlopu dodatkowego po wykorzystaniu przez matkę dziecka całego urlopu macierzyńskiego w podstawowym wymiarze. W takim wypadku matka dziecka wykorzystuje cały urlop podstawowy, a ojciec dziecka może skorzystać z urlopu dodatkowego.
Czy urodzenie dziecka w czasie urlopu bezpłatnego daje prawo do zasiłku macierzyńskiego>>
Urlop fakultatywny udzielany jest na pisemny wniosek pracownika, który powinien być złożony co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem urlopu. Pracownik, który zamierza skorzystać z urlopu dodatkowego po wykorzystaniu przez matkę całego urlopu podstawowego – we wniosku musi dodatkowo wskazać termin zakończenia urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.
Urlop dodatkowy udzielany jest w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności w zależności od treści wniosku pracownika. Przepisy przewidują również możliwość łączenia urlopu dodatkowego z pracą zawodową. Maksymalny wymiar czasu pracy nie może w tym przypadku przekroczyć 1/2 etatu. Na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy udzielany jest dodatkowy urlop macierzyński.
Porzucenie dziecka przez matkę
W sytuacji gdy pracująca matka porzuci dziecko i jego wychowaniem zajmie się wyłącznie ojciec, na podstawie ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa będzie mógł uzyskać wypłatę zasiłku macierzyńskiego, wówczas gdy przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 29 ust. 4). W ZUS pracownik musi złożyć oprócz innych dokumentów oświadczenie o porzuceniu dziecka przez matkę.
Czy ojciec dziecka ma prawo do zasiłku macierzyńskiego>>
WAŻNE!
Przepisy Kodeksu pracy nie przewidują wprost możliwości udzielenia ojcu dziecka urlopu macierzyńskiego w przypadku porzucenia go przez matkę.
Sytuacja ojca, który zajmuje się wychowaniem dziecka samotnie, jeżeli niepracująca matka je porzuci, jest bardzo skomplikowana. Nie może on wówczas ubiegać się o wypłatę zasiłku macierzyńskiego, nawet w sytuacji zaprzestania pracy zarobkowej w celu osobistej opieki nad dzieckiem. Przyczyną jest tu brak uprawnień do zasiłku niepracującej matki dziecka. Regulacje te wydają się dyskryminujące w stosunku do pracownika–ojca dziecka w tym szczególnym przypadku.
Podstawa prawna:
- art. 180 § 5, § 61–63, § 7, art. 1821, 1822, 183 Kodeksu pracy,