Ustawa z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych przewiduje wypłatę emerytur kapitałowych z indywidualnych kont założonych w otwartym funduszu emerytalnym. W aspekcie ustalania wysokości emerytur kapitałowych ustawa przewiduje równe traktowanie wszystkich ubezpieczonych - bez względu na płeć, stan zdrowia, stan cywilny lub rodzinny. Emerytury kapitałowe przysługują ubezpieczonym, którzy mają ustalone prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w ramach ubezpieczenia emerytalnego.
Nowy system emerytalny
Od początku tego roku zaczęła obowiązywać zasada - ile sobie ubezpieczony uzbiera na koncie emerytalnym - tyle dostanie emerytury. Ze starego systemu pozostał tylko wiek emerytalny - 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. W nowym systemie emerytalnym wysokość emerytury wypłacanej przez ZUS i OFE będzie wynikiem podzielenia kapitału emerytalnego przez tzw. przeciętne trwanie życia wyrażone w miesiącach.
W tym roku po raz pierwszy emeryturę kapitałową uzyskają kobiety urodzone w 1949 r. jako pierwszy rocznik uprawniony do korzystania z II filara. Przyznana obecnie emerytura będzie na razie świadczeniem okresowym wypłacanym do ukończenia przez te kobiety 65. roku życia. Mężczyźni urodzeni w 1949 r. emeryturę kapitałową otrzymają dopiero za 5 lat, tj. po ukończeniu 65. roku życia.
W sytuacji gdy łączna wysokość emerytury przysługującej z ZUS i OFE okaże się niższa od kwoty najniższej emerytury, wówczas emeryturę należną z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podwyższa się do takiej kwoty, aby suma obu świadczeń nie była niższa od kwoty świadczenia najniższego.
ZUS dokona takiego obliczenia wyłącznie w sytuacji, gdy:
- 60-letnia kobieta będzie legitymowała się co najmniej 20-letnim okresem składkowym i nieskładkowym bądź
- 65-letni mężczyzna będzie legitymował się co najmniej 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym.
Ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych przysługuje emerytura kapitałowa w postaci:
- okresowej emerytury kapitałowej (przysługującej członkowi otwartego funduszu emerytalnego do ukończenia 65. roku życia) lub
- dożywotniej emerytury kapitałowej (przysługuje członkowi otwartego funduszu emerytalnego dożywotnio po ukończeniu 65. roku życia).
Okresowa emerytura kapitałowa
Członek otwartego funduszu emerytalnego nabędzie prawo do kapitałowej emerytury okresowej nie wcześniej niż od ukończenia 60 lat, jeżeli:
- ma prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym - ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, lub art. 24a, zgodnie z którym emeryturę przyznaje się z urzędu osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym,
- kwota środków zgromadzonych na jego rachunku w funduszu, ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznana zostanie emerytura, jest równa lub wyższa od obowiązującej w tym dniu 20-krotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego.
Okresowa emerytura kapitałowa będzie wypłacana członkowi otwartego funduszu emerytalnego do ukończenia 65. roku życia. W tym czasie członek funduszu dysponuje pełnią praw członkowskich, w tym możliwością zmiany funduszu czy przekazania środków w przypadku swojej śmierci małżonkowi lub osobom uprawnionym. Tym samym osoby otrzymujące emeryturę okresową zachowają prawa i obowiązki członka OFE. Źródłem finansowania okresowej emerytury kapitałowej są środki zgromadzone na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, który będzie wypłacał okresową emeryturę kapitałową. Osobie ubiegającej się o taką emeryturę świadczenie to przysługuje od daty spełnienia warunków do tej emerytury, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zostanie złożony wniosek o jej ustalenie. Jeżeli okresowa emerytura kapitałowa zostanie przyznana z urzędu - prawo do niej powstaje od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. Uprawnienie do okresowej emerytury kapitałowej będzie ustalone do dnia poprzedzającego dzień, w którym członek otwartego funduszu emerytalnego ukończy 65 lat. Okresowa emerytura kapitałowa podlega corocznej waloryzacji na zasadach i w trybie określonym dla emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jednocześnie zgromadzony kapitał będzie w dalszym ciągu inwestowany przez otwarty fundusz emerytalny. Natomiast po ukończeniu 65. roku życia pozostała po wypłacie okresowej emerytury kapitałowej kwota oszczędności, powiększona o zyski z inwestycji, posłuży do ewentualnego zakupu dożywotniej emerytury kapitałowej, co będzie mogło najwcześniej nastąpić z początkiem 2014 r.
Aby uzyskać emeryturę kapitałową, należy złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Kobieta, która ukończy 60 lat i złoży do ZUS wniosek o emeryturę, za środki zgromadzone w I filarze nabędzie prawo do dożywotniego świadczenia z FUS, a za środki ulokowane w OFE otrzyma emeryturę okresową do ukończenia 65. roku życia. Te dwa świadczenia mają być wypłacane łącznie przez ZUS. Dlatego też złożenie wniosku o emeryturę z I filara oznacza równocześnie złożenie wniosku o okresową emeryturę kapitałową. Emeryturę okresową finansuje OFE, do którego należy wnioskodawca. Pieniądze pochodzą ze środków zgromadzonych na rachunku członka funduszu.
Jeżeli kobieta, która nabędzie prawo do emerytury okresowej, podejmie pracę i z tego tytułu zostanie zgłoszona do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, wysokość tej emerytury będzie mogła zostać ustalona na nowo. Ponowne ustalenie wysokości emerytury może nastąpić na wniosek osoby zainteresowanej. Wniosek taki będzie można złożyć jednak nie wcześniej niż po upływie roku od przyznania emerytury okresowej lub zaraz po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Ponowna wysokość emerytury zostanie ustalana na podstawie informacji OFE o kwocie środków zgromadzonych na rachunku członka funduszu na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości okresowej emerytury kapitałowej. Sposób wyliczenia polega na podzieleniu kwoty środków podanych przez fundusz przez średnie dalsze trwanie życia ustalone według tablic obowiązujących w dniu złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury.
W przypadku gdy kwota środków zgromadzonych na rachunku członka OFE jest niższa od 20-krotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego, wówczas emerytura kapitałowa nie przysługuje, a zgromadzone środki zostają przekazane do ZUS i powiększają emeryturę z I filara.
Podstawa prawna:
- ustawa z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (DzU nr 229, poz. 1507),
- art. 24 ust. 1, art. 24a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).