Prawa pracownika – to zespół norm, które przewidują uprawnienia pracownika w ramach stosunku pracy.
Prawa pracownicze nie zostały sklasyfikowane w żadnym akcie prawnym. Nie ma jednego katalogu tych uprawnień. Najważniejszym źródłem praw pracowniczych pozostaje Kodeks pracy.
Podstawowym i najważniejszym prawem pracownika jest prawo do godziwego wynagrodzenia za wykonaną pracę. Wynagrodzenie powinno być też jednakowe za pracę o jednakowej wartości, tj. pracę, której wykonywanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami przewidzianymi w odrębnych przepisach lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku. Każdemu pracownikowi za wykonaną pracę przysługuje wynagrodzenie ustalone tak, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu. Pracownik ma prawo do wynagrodzenia w formie pieniężnej, jednak częściowa wypłata wynagrodzenia może nastąpić także w innej formie, np. akcji przedsiębiorstwa, pod warunkiem że taką możliwość przewidują przepisy ustawy lub układu zbiorowego pracy. Prawo do wynagrodzenia przysługuje niekiedy także wtedy, gdy pracownik pracy nie wykonywał, ale był gotów do jej świadczenia, doznał zaś przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Pracownik otrzyma także wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek: choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, wypadku w drodze do pracy lub z pracy, choroby przypadającej w czasie ciąży, poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.
W przypadku niezdolności do pracy trwającej minimum 30 dni pracownikowi przysługuje wynagrodzenie i zasiłek chorobowy.
Przepisy wewnętrzne u danego pracodawcy mogą przyznawać również pracownikom, w przypadku spełnienia określonych wymogów przewidzianych tymi przepisami, dodatkowe premie, nagrody i nagrody jubileuszowe.
Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury przysługuje odprawa pieniężna.
Pracownicy mają także równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków – dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu. Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
Innym podstawowym prawem pracownika jest prawo do wypoczynku: dobowego, tj. co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku oraz tygodniowego, tj. co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz przede wszystkim do urlopu wypoczynkowego, który ma umożliwić pracownikowi zregenerowanie sił fizycznych i stanu psychicznego.
Urlop wypoczynkowy może być podzielony na części, z tym jednak zastrzeżeniem, że jedna z nich powinna trwać nie mniej niż 14 dni kalendarzowych.
Pracownikowi, ze względu na jego sytuację życiową może być także udzielony m.in. urlop wypoczynkowy, macierzyński, szkoleniowy.
Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma także prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy.
Odrębnie kategorię praw pracowniczych regulują przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik może oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z powodu powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Pracownik ma także prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób, chyba że obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.
Pracownik ma prawo rozwiązać umowę bez wypowiedzenia w razie ciężkiego naruszenia przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec niego, a także, gdy zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go do innej pracy w terminie wskazanym w orzeczeniu.