Pełnomocnictwo procesowe - oznacza czynność prawną, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające określoną osobę do dokonywania w jego imieniu innych czynności prawnych określonych w dokumencie pełnomocnictwa. Na podstawie takiego umocowania pełnomocnik zostaje upoważniony do reprezentowania mocodawcy w zakresie określonym w pełnomocnictwie w stosunkach prawnych z innymi podmiotami.
Pełnomocnictwa udziela się na piśmie. Pełnomocnik zobowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy dokument z podpisem swojego mocodawcy (np. pracodawcy czy pracownika) lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa. Pełnomocnictwo procesowe uprawnia do występowania przede wszystkim przed organami wymiaru sprawiedliwości, powinno wskazywać dane identyfikujące pełnomocnika oraz mocodawcy, tj. przynajmniej imię i nazwisko (nazwę) obu podmiotów i adres zamieszkania (siedziby). Niezbędny jest również własnoręczny podpis mocodawcy, jednakże nie musi on być czytelny.
Dopuszczalne jest udzielenie pełnomocnictwa ustnie, w toku sprawy na posiedzeniu sądu przez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu.
Po wniesieniu pozwu sąd może dopuścić jednak tymczasowo do podjęcia naglącej czynności procesowej osobę niemogącą na razie potrzeby przedstawić pełnomocnictwa.
Inny jest krąg podmiotów uprawnionych do reprezentowania pracodawcy i pracownika. Przepisy dopuszczają również możliwość zastępowania pracodawcy przez pracownika tej jednostki albo jej organu nadrzędnego, czyli każdą osobę pozostającą w stosunku pracy z wymienioną jednostką lub jej organem nadrzędnym, niezależnie od zajmowanego stanowiska.
W przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą pełnomocnikami mogą być również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.
Z kolei pełnomocnikami pracowników mogą być obok adwokata czy radcy prawnego przede wszystkim:
- przedstawiciel związku zawodowego (nawet jeśli pracownik nie jest zrzeszony w związku), inspektora pracy albo
- pracownik zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony, a ubezpieczonego także przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów.
W postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych.
Pełnomocnictwo może być:
- ogólne, tzn. do prowadzenia wszystkich spraw mocodawcy,
- szczególne, tzn. do prowadzenia poszczególnych spraw albo
- rodzajowe, tzn. do niektórych tylko czynności procesowych.
Pełnomocnictwo może być wypowiedziane zarówno przez pełnomocnika, jak i mocodawcę. Odwołanie pełnomocnictwa procesowego przez mocodawcę odnosi skutek prawny w stosunku do sądu z chwilą zawiadomienia go o tym, w stosunku zaś do przeciwnika i innych uczestników z chwilą doręczenia im tego zawiadomienia przez sąd.
W razie śmierci strony lub utraty przez nią zdolności sądowej pełnomocnictwo procesowe wygasa. Jednak pełnomocnik procesowy działa aż do czasu zawieszenia postępowania.