Odszkodowanie – to świadczenie, jakie należy się poszkodowanemu za wyrządzenie szkody od osoby, która tę szkodę wyrządziła lub ponosi za nią odpowiedzialność.
Szkoda może mieć charakter:
- majątkowy – jeżeli poszkodowany dozna uszczerbku w majątku,
- niemajątkowy – jeżeli poszkodowany dozna uszczerbku w innych dobrach.
Tytułem wypłaty odszkodowania może być odpowiedzialność:
- deliktowa – z czynu niedozwolonego,
- kontraktowa – w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.
Aby można było skutecznie wystąpić z roszczeniem o odszkodowanie, muszą zaistnieć następujące przesłanki:
- powstanie szkody,
- istnienie podstawy prawnej wskazującej obowiązek jej naprawienia,
- związek przyczynowy pomiędzy szkodą a zdarzeniem, które ją spowodowało.
Wybór formy odszkodowania należy do poszkodowanego.
Odszkodowanie może polegać na:
- przywróceniu do stanu istniejącego przed wyrządzeniem szkody, jeśli jest to możliwe (tzw. restytucja naturalna),
- zapłacie sumy pieniężnej (rekompensata pieniężna).
Odszkodowanie może pokrywać:
- rzeczywiście wyrządzoną szkodę, czyli straty, które poniósł poszkodowany (tzw. damnum emergens),
- utracone korzyści, które poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby szkody mu nie wyrządzono (tzw. lucrum cessans).
Odszkodowanie nie może być wyższe od wyrządzonej szkody. W wypadkach wskazanych w ustawie lub umowie odszkodowanie może być niższe od rzeczywiście poniesionych przez poszkodowanego strat, np. gdy poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody.
Pracownikowi przysługuje odszkodowanie:
- w razie naruszenia przez pracodawcę zasady równego traktowania w zatrudnieniu,
- w razie dopuszczenia się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika,
- w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy,
- w razie rozwiązania przez pracownika umowy na skutek mobbingu,
- za niewydanie w terminie lub wydanie niewłaściwego świadectwa pracy,
- z tytułu wypadku przy pracy,
- z tytułu zobowiązania się do powstrzymywania od działalności konkurencyjnej w ustalonym czasie.
Pracodawcy przysługuje odszkodowanie od pracownika w razie:
- nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia,
- wyrządzenia pracodawcy z winy pracownika szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych,
- za szkodę powstałą w mieniu powierzonym pracownikowi z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.