Komisja pojednawcza – to organ powoływany w zakładzie pracy przez partnerów społecznych, tj. wspólnie przez pracodawcę i zakładową organizację związkową (a jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – przez pracodawcę po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników) w celu polubownego załatwienia sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy. Z reguły poprzedza postępowanie sądowe bądź kończy sporną sprawę.
Przepisy Kodeksu pracy nie określają, w jakim trybie powinna zostać wydana opinia pracowników na temat powołania komisji pojednawczej. W imieniu pracowników może ją wyrazić dowolna organizacja lub powołane specjalnie w tym celu przedstawicielstwo pracowników.
Partnerzy społeczni określają zasady i tryb powoływania komisji, czas trwania kadencji oraz liczbę członków.
Komisja pojednawcza wszczyna postępowanie na wniosek pracownika zgłoszony na piśmie lub ustnie do protokołu (ustne zgłoszenie wniosku do protokołu może nastąpić po zakończeniu prac komisji powołanej do rozpoznania innej sprawy albo po wystosowaniu żądania zwołania posiedzenia takiej komisji w celu zgłoszenia wniosku). Na wniosku stwierdza się datę jego wpływu. Prawo żądania rozpoznania sprawy na drodze polubownej przed komisją nie przysługuje pracodawcy.
Wniosek pracownika, w przypadku niezałatwienia sprawy ugodą zastępuje pozew, gdy pracownik zdecyduje się przekazać sprawę do rozpoznania przed sądem pracy. Wniosek powinien określać roszczenie pracownika.
Zgłoszenie przez pracownika wniosku do komisji pojednawczej przerywa bieg terminów przedawnienia do dochodzenia niektórych roszczeń ze stosunku pracy (odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę, przywrócenie do pracy w ramach rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia lub o odszkodowanie oraz o nawiązanie stosunku pracy, art. 264 k.p.).
Komisja przeprowadza postępowanie pojednawcze w zespołach składających się co najmniej z 3 członków. Członkiem komisji pojednawczej nie może być: osoba zarządzająca w imieniu pracodawcy zakładem pracy, główny księgowy, radca prawny, osoba prowadząca sprawy osobowe, zatrudnienia i płac. Komisja pojednawcza wybiera ze swego grona przewodniczącego komisji oraz jego zastępców i ustala regulamin postępowania pojednawczego.
Przepisy określają różne terminy zakończenia postępowanie polubownego – komisja pojednawcza powinna dążyć, aby załatwienie sprawy w drodze ugody nastąpiło w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku (fakt zakończenia postępowania przed komisją stwierdza się w protokole posiedzenia zespołu). Natomiast w sprawach dotyczących rozwiązania, wygaśnięcia lub nawiązania stosunku pracy, o których mowa w art. 264 k.p., postępowanie pojednawcze musi zakończyć się przed upływem tego terminu (co więcej ustawodawca wprowadza tu dodatkowe obostrzenia – wniosek do komisji w tych sprawach wnosi się przed upływem terminów określonych w tym przepisie).
W kategorii spraw nieobjętych art. 264 k.p., w których postępowanie może być kontynuowane po upływie 14-dniowego terminu instrukcyjnego, obligatoryjnie kończy się jednak ono z upływem 30 dni od dnia złożenia wniosku.
Jeżeli postępowanie przed komisją pojednawczą nie doprowadziło do zawarcia ugody, komisja na żądanie pracownika (a zatem nieobligatoryjnie – komisja nie ma obowiązku z urzędu kierować sprawy niezakończonej ugodą), zgłoszone w terminie 14 dni od dnia zakończenia postępowania pojednawczego, przekazuje niezwłocznie sprawę sądowi pracy. Pracownik zamiast zgłoszenia tego żądania może wnieść pozew do sądu pracy na zasadach ogólnych.
Wniesienie sprawy do komisji pojednawczej powoduje zawieszenie biegu terminów, w jakich pracownik powinien zaskarżyć oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę lub odmowę nawiązania stosunku pracy.