Art. 186(2) § 1 k.p. dopuszcza możliwość podjęcia pracy zarobkowej oraz innej działalności przez pracownika korzystającego z urlopu wychowawczego. W przypadku kobiety może to być na przykład praca polegająca na pomaganiu mężowi w prowadzeniu działalności gospodarczej. Aktywność taka nie może jednak kolidować z podstawowym celem korzystania z urlopu wychowawczego jakim jest sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.
W przypadku ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca może wezwać pracownika do powrotu do pracy w terminie przez siebie ustalonym. Termin ten, zgodnie z 186(2) § 2 k.p, musi się mieści w przedziale od czterech do trzydziestu dni od dnia wezwania. Stała praca jest bowiem jednoznaczna z trwałym zaprzestaniem sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Pomimo generalnej ochrony stosunku pracy pracowników przebywających na urlopie wychowawczym, pracodawca może rozwiązać bez wypowiedzenia umowę o pracę z takim pracownikiem. Zwolnienie pracownika dopuszcza 186(1) § 1 k.p. Rozwiązania umowy jest uzależnione od wystąpienia przynajmniej jednej z przesłanek określonych w art. 52 § 1 k.p. Są to:
- ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
- popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem, lub
- zawiniona przez pracownika utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Możliwość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenie jest dodatkowo ograniczona w czasie. Pracodawca nie może rozwiązać umowy po upływie miesiąca od uzyskania wiedzy o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie.
Zgodnie jednak z art. 100 § 2 k.p. pracownik ma między innymi obowiązek dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Naruszeniem tego obowiązku będzie ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa i wykorzystanie jej w działalności konkurencyjnej w sposób narażający pracodawcę na szkodę. Tajemnicą przedsiębiorstwa są np. informacje o dostawcach lub klientach i cenach im oferowanych. Przekazanie takich informacji podmiotom zewnętrznym, albo wykorzystanie we własnej działalności konkurencyjnej w stosunku do pracodawcy, może narazić pracodawcę na szkodę. Obowiązek zachowania tajemnicy dotyczy wszystkich osób zatrudnionych u danego pracodawcy.
Polecamy również: Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika
Przepis dotyczący zachowania tajemnicy jako naruszenie obowiązku wskazuje każde działanie, które mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Rzeczywiste powstanie szkody nie jest zatem konieczne do ustalenia naruszenia obowiązku. Wystarczy sama możliwość powstania szkody po ujawnieniu informacji.
Sąd Najwyższy w wyroku z 3 marca 2005 r. I PK 263/04 stwierdził, że „Prowadzenie działalności konkurencyjnej po odmowie zawarcia umowy o zakazie konkurencji oraz pomimo sprzeciwu pracodawcy jest świadomym naruszeniem przez pracownika obowiązku dbałości o dobro zakładu (art. 100 § 2 pkt 4 KP) i może stanowić uzasadnioną przyczynę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 § 1 pkt 1 KP).” .
Jeśli założymy sytuację, w której kobieta, na stałe zatrudniona jest w piekarni, a podczas przebywania na urlopie wychowawczym pomaga w piekarni prowadzonej przez męża, znajdującej się w pobliżu głównego miejsca zatrudnienia i jednocześnie wykorzystuje kontakty z tego miejsca pracy, dopuszcza się rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych. Pracownica podejmuje bowiem w konkurencyjnej do pracodawcy firmie jej męża. Zachowanie pracownicy polegające na wykorzystaniu informacji handlowych uzyskanych w związku z pracą, może być podstawą do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia nawet w sytuacji przebywania na urlopie wychowawczym.
W przedstawionej powyżej sytuacji przeszkody nie stanowiłoby również to, że naruszanie obowiązków pracowniczych rozpoczęło się dawniej niż przed miesiącem. Określony w art. 52 § k.p. jednomiesięczny termin na rozwiązanie umowy, liczony od momentu uzyskania wiadomości o okolicznościach stanowiących podstawę do rozwiązania, w przypadku okoliczności trwających ciągle liczy się od zajścia ostatniego ze zdarzeń składających się na naruszenie (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 1997-12-19, I PKN 443/97).
Zobacz także: Urlop pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy (art. 115(2))
Odrębnym problemem jest obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia osoby świadczącej pracę, która jednocześnie korzysta z urlopu wychowawczego udzielonego przez innego pracodawcę.
Zgodnie z poglądem wielokrotnie prezentowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w tym w Uchwale Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 23 maja 2006 (III UZP 2/06) „Osoby, które w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego pozostają w stosunku pracy i równocześnie prowadzą pozarolniczą działalność podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia tej działalności (art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.).”
Art. 6 ust. 1 pkt 5 stanowi, że ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym objęte są osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoby z nimi współpracujące. Małżonek osoby prowadzącej działalność gospodarczą jest uznawany za osobę współpracującą, jeżeli pozostaje z przedsiębiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu działalności (art. 8 ust. 11. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W przedstawionym stanie faktycznym pracownica pomagająca mężowi w prowadzeniu działalności gospodarczej powinna zostać zgłoszona do ubezpieczeń społecznych przez męża.