Spółdzielcza umowa o pracę stanowi umowę szczególnego rodzaju. Składają się na nią dwa elementy - obowiązek spółdzielni pracy zatrudnienia osoby będącej jej członkiem i wynikający z członkostwa obowiązek świadczenia pracy na rzecz spółdzielni.
W konsekwencji zawarcie spółdzielczej umowy o pracę uzależnione jest od uprzedniego przystąpienia i uzyskania członkostwa spółdzielni. Spółdzielcza umowa o pracę i związane z nią prawa i obowiązki są przede wszystkim regulowane przez przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. - prawo spółdzielcze.
Przepisy kodeksu pracy mają do spółdzielczej umowy o pracę zastosowanie jedynie wtedy, gdy prawo spółdzielcze nie zawiera odrębnych regulacji.Obowiązek spółdzielni pracy i jej członka pozostawania w stosunku pracy wynika wprost z art. 182 prawa spółdzielczego. Zgodnie z tym przepisem spółdzielczy stosunek pracy musi odpowiadać aktualnym możliwościom i słusznemu interesowi obu stron.
Na mocy spółdzielczej umowy o pracę członek spółdzielni zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz spółdzielni, a spółdzielnia do zatrudniania go i wypłacania mu wynagrodzenia oraz udziału w czystej nadwyżce bilansowej.
Porównaj: Stosunek pracy na podstawie wyboru (art. 73)
Obowiązek pozostawania w stosunku pracy trwa przez cały okres członkostwa w spółdzielni. W razie nienawiązania stosunku pracy z winy spółdzielni członkowi spółdzielni przysługuje roszczenie o nawiązanie spółdzielczego stosunku pracy.
W ciągu roku od powstania członkostwa może także dochodzić od spółdzielni odszkodowania na zasadach prawa cywilnego z tytułu szkody wynikającej z nienawiązania umowy o pracę. Jeżeli przyczyna nienawiązania spółdzielczego stosunku pracy leży po stronie członka spółdzielni, stanowi to podstawę do wykluczenia go ze spółdzielni.
Spółdzielcza umowa o pracę wygasa wraz z ustaniem członkostwa. Umowa ta może być rozwiązana tylko w ściśle określonych w prawie spółdzielczym przypadkach. Poza nimi nie ma możliwości rozwiązania spółdzielczej umowy o pracę w czasie trwania członkostwa.
Spółdzielcza umowa o pracę może być rozwiązana w czasie trwania członkostwa na mocy porozumienia stron, które musi być połączone z wypowiedzeniem członkostwa przez pracownika.
Przeczytaj koniecznie: Cechy charakterystyczne umowy o pracę