Jedną z elastycznych form ustalenia czasu pracy jest system równoważnego czasu pracy. Na czym polega, jakie są jego zasady, warunki, plusy i minusy?
Czas pracy - system podstawowy i równoważny
System czasu pracy to zbiór norm regulujący dobowy i tygodniowy wymiar oraz rozkład czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Do najbardziej popularnych systemów czasu pracy należy system podstawowy oraz równoważny.
System podstawowy zakłada 8-godzinną normę dobową i przeciętnie 40-godzinną normę tygodniową w 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Oznacza to, że pracownik może wykonywać pracę dłużej niż 40 godzin w tygodniu, pod warunkiem, że w innym tygodniu norma tygodniowa będzie krótsza i w przyjętym okresie rozliczeniowym taka przeciętna norma nie będzie dłuższa niż 40 godzin.
System równoważny daje możliwość przedłużenia doby pracowniczej, a więc pozwala na większą swobodę pracodawcy w kierowaniu czasem pracy pracownika.
Równoważny system czasu pracy - zasady
Równoważny system czasu pracy pozwala na wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę, a w niektórych przypadkach do 16 lub do 24 godzin na dobę. Nie oznacza to jednak, że pracownik będzie musiał więcej pracować. Przedłużenie to odbywa się kosztem skróconego lub wolnego dnia pracy w innym terminie. Równoważny czas pracy pozwala również na wydłużenie okresu rozliczeniowego, który przeważnie wynosi 1 miesiąc, a w niektórych przypadkach może wynieść nawet do 4 lub do 12 miesięcy.
Dobową normę czasu pracy pracodawca może wydłużyć do 16 godzin – w przypadku pracowników pracujących przy dozorze urządzeń, bądź do 24 godzin pracy na dobę – jeżeli przedmiotem umowy o pracę jest pilnowanie mienia lub ochrona osób, jednak w tym przypadku okres rozliczeniowy nie może być dłuższy niż 1 miesiąc.
Jak wprowadzić równoważny system czasu pracy?
Jeśli w danym zakładzie pracy nie działają związki zawodowe, pracodawca może wprowadzić system równoważnego czasu pracy w dowolnym terminie i nie potrzebuje na to zgody pracowników. W przypadku istnienia w zakładzie organizacji związkowej, należy uzgodnić z nią zmianę w regulaminie pracy. W takim przypadku regulamin pracy stanowi o obowiązującym systemie czasu pracy w tym zakładzie pracy. Zmiany w regulaminie wchodzą w życie w terminie 14 dni od daty ogłoszenia ich pracownikom, w sposób przyjęty zwyczajowo w zakładzie pracy.
Wprowadzenie równoważnego czasu pracy nie wiąże się z koniecznością dodatkowego wynagradzania pracowników, ponieważ nie generuje większej liczby godzin pracy, a wpływa jedynie na jej organizację.
Równoważny system czasu pracy a przerwy w pracy
Pracownikom zatrudnionym w systemie równoważnego czasu pracy przysługują - tak jak i pracownikom zatrudnionym w podstawowym systemie czasu pracy - gwarantowane przepisami Kodeksu pracy przerwy wliczane do czasu pracy.
Zgodnie z art. 134 Kodeksu pracy, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi:
- co najmniej 6 godzin – pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut,
- jest dłuższy niż 9 godzin – pracownik ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut,
- jest dłuższy niż 16 godzin – pracownik ma prawo do kolejnej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut.
Katarzyna Sędziak (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)
Źródło: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.