Rada Ochrony Pracy - obrady
Obrady w trybie wideokonferencji, pod kierownictwem przewodniczącego ROP Janusza Śniadka, odbyły się 22 listopada 2022 roku.
Ze względu na obszerność oraz złożoność omawianych problemów Państwową Inspekcję Pracy reprezentowali: Główny Inspektor Pracy Katarzyna Łażewska-Hrycko ze swoim zastępcą Jarosławem Leśniewskim, dyrektor Departamentu Nadzoru i Kontroli GIP Jakub Chojnicki, dyrektor Departamentu Prawnego Wojciech Gonciarz, p.o. dyrektor Departamentu Prewencji i Promocji Artur Sobota oraz wicedyrektor Departamentu Legalności Zatrudnienia Marlena Płachetko.
Na początku posiedzenia członkowie ROP przyjęli stanowisko w sprawie programów prewencyjnych ZUS wspierających poprawę warunków pracy oraz programów utrzymania zdolności do pracy.
Ochrona pracy
Pozostałą część w całości wypełniły informacje Państwowej Inspekcji Pracy. W zagadnienia wprowadziła Katarzyna Łażewska-Hrycko:
– Jak stanowi art. 24 Konstytucji, praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej, a państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy – mówiła szefowa PIP. – Co więcej, art. 66 ust. 1 Konstytucji gwarantuje każdemu prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Ta konstytucyjna gwarancja powinna odnosić się do każdej osoby świadczącej pracę, bez względu na podstawę prawną jej wykonywania oraz podmiot, na rzecz którego praca jest świadczona. Jest to tym istotniejsze, że wykonywanie pracy coraz częściej występuje w innej formie niż tradycyjne zatrudnienie pracownicze w ramach stosunku pracy.
Pierwszą informację przybliżającą działania informacyjne Państwowej Inspekcji Pracy realizowane w ramach kampanii Europejskiego Urzędu ds. Pracy (ELA) na temat pracy sezonowej w UE pod nazwą „Prawa przez cały rok” omówił Artur Sobota.
– Mobilność pracownicza w Unii Europejskiej związana jest z dwiema podstawowymi swobodami rynku wewnętrznego, tj. swobodnym przepływem pracowników oraz swobodą świadczenia usług, które (obok pozostałych swobód) uznawane są za filary Unii Europejskiej i postrzegane jako jedno z głównych osiągnięć integracji europejskiej. Szacuje się, że w 2020 r. około 13,5 mln obywateli UE mieszkało lub pracowało w innym państwie członkowskim niż ich państwo pochodzenia (w tym około 10 mln w wieku produkcyjnym). Utrzymująca się od lat tendencja wzrostowa została w ostatnim czasie zatrzymana na skutek pandemii koronawirusa – informował zebranych dyrektor Sobota.
Efektywne stosowanie przepisów unijnych regulujących zagadnienie mobilności pracowniczej wymaga zorganizowanej współpracy i wymiany informacji pomiędzy właściwymi organami państw członkowskich UE oraz podejmowania wspólnych działań. Aby zapewnić skuteczną realizację tych celów, w 2019 r. stworzono w UE nową agencję – Europejski Urząd ds. Pracy. Został on powołany w celu wspierania przestrzegania przepisów i współpracy między państwami członkowskimi UE w zakresie skutecznego stosowania i egzekwowania prawa UE w dziedzinie mobilności pracowników oraz koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w Unii.
Co roku Europejski Urząd ds. Pracy wybiera sferę zatrudnienia, która objęta będzie ogólnoeuropejską kampanią informacyjną. W 2021 r. kampania taka została zadedykowana pracownikom sezonowym i zatytułowana „Prawa przez cały rok” (Rights for all seasons). Miała ona zwracać uwagę na potrzebę rozpowszechniania informacji na temat sprawiedliwych i bezpiecznych warunków pracy pracowników sezonowych, którzy są zatrudniani w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Działania w ramach kampanii informacyjnej
Działania w ramach kampanii koncentrowały się przede wszystkim na:
- zwiększeniu świadomości pracowników sezonowych na temat ich uprawnień, negatywnych skutków pracy nierejestrowanej, możliwości zgłaszania pracy nierejestrowanej w celu uzyskania ochrony, dochodzenia swoich praw i przekształcenia w pracę zarejestrowaną;
- informowaniu pracowników sezonowych o zobowiązaniach ciążących na ich pracodawcach, związanych z zagwarantowaniem im m.in. bezpiecznych warunków pracy, a także wspieraniu pracodawców w przestrzeganiu tych wymogów;
- uświadamianiu pracodawcom ich obowiązków w zakresie powierzania pracy legalnej i korzyści z tego płynących oraz ryzyka, jakie wiąże się z powierzaniem pracy nierejestrowanej;
- wspieraniu współpracy pomiędzy organami krajowymi i partnerami społecznymi w celu przekazania pracownikom sezonowym odpowiednich informacji na temat przepisów i uregulowań dotyczących ich pracy, a także organizowaniu sieci pomocy, poradnictwa i doradztwa.
Drugi temat „Ochrona prawna oraz stosowanie przepisów bhp wobec osób świadczących pracę w różnych formach zatrudnienia. Przegląd obowiązujących regulacji, rekomendacje” zaprezentował Wojciech Gonciarz. Obszerny materiał przedstawiający prawny stan faktyczny, jak również warianty koniecznych zmian wymuszanych przez ewoluowanie rynku pracy prowadził m.in. do następującej konkluzji:
– Analiza omawianych zagadnień, w tym wniosków z kontroli Państwowej Inspekcji Pracy wskazuje, że legislacyjnie ochrona zdrowia i życia określona przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy obejmuje wszystkie formy świadczenia pracy, jednak faktyczne zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom niebędącym pracownikami realizowane jest przez przedsiębiorców i pracodawców w niewystarczającym stopniu. Wobec konstytucyjnych przepisów wskazane jest prowadzenie prac w kierunku objęcia ochroną zapewniającą szeroko rozumiane bhp zarówno pracowników, jak i osób świadczących pracę na innej podstawie prawnej niż umowa o pracę – mówił dyrektor Gonciarz.
Kolejne plenarne posiedzenie Rady Ochrony Pracy zostało zaplanowane na 20 grudnia 2022 roku.