Przepis art. 25 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych określa prawo do zwolnienia od pracy zawodowej pracownika na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. Uprawnienie to dotyczy jedynie pracowników pełniących funkcję poza zakładem pracy, a więc w różnych strukturach związku zawodowego. Z uwagi na to, iż wzmiankowany przepis nie dookreśla funkcji związkowej, należy przyjąć, iż chodzi o każdą funkcję w każdej możliwej strukturze ponadzakładowej organizacji związku.
Ponadto w przeciwieństwie do możliwości udzielenia urlopu bezpłatnego dla działacza związkowego z tytuły pełnienia funkcji z wyboru, z którym wiąże się nawiązanie stosunku pracy w strukturach związkowych, może to być każda dowolna funkcja wynikająca z istnienia związku zawodowego. Pełnienie takiej funkcji może wynikać ze statutu związku zawodowego albo z innej uchwały określonej struktury związku lub postanowienia. Funkcja ta może mieć charakter stały lub tymczasowy, doradczy lub inny. Stwierdzenie dotyczące „doraźnej czynności wynikającej z funkcji związkowej” należy interpretować, w ten sposób iż chodzi o czynności jednorazowe lub incydentalne, ale nie oznacza to, że nie mogą to być czynności o których pracownik wie wcześniej. Taką czynnością może być udział w szkoleniach związkowych.
Polecamy produkt: Kodeks pracy 2016 z komentarzem + poradnik w prezencie
Podnieść należy, iż zwolnienie od pracy zawodowej do wykonania doraźnej czynności realizowane jest według zasad wynikających z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, co oznacza, iż pracownik nie może samowolnie opuścić miejsca pracy. Na taki rodzaj zwolnienia wymagana jest zgoda pracodawcy. Jednakże pracodawca ma obowiązek udzielenia takiego zwolnienia niezależnie od czasu w jakim to zwolnienie ma nastąpić, co oznacza że pracodawca nie może kwestionować potrzeby jego udzielenia, istnienia przesłanek ani też negować faktu, iż czynność ta nie może być wykonana w innym czasie, ponieważ taka decyzja zależy do samorządnego związku zawodowego. Weryfikacja lub kontrola pracodawcy i w konsekwencji odmowa zwolnienia, narusza gwarancje samorządności i niezależności działania związku zawodowego oraz może być uznana za podlegające odpowiedzialności karnej utrudnianie działalności związkowej na podstawie art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o związkach zawodowych (tak też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2005 r., sygn. akt: II PK 117/04 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2001 r., sygn. akt: I PKN 460/00).
Samowolne opuszczenie miejsca pracy w związku z wykonywaniem funkcji związkowej bez powiadomienia pracodawcy i oczekiwania na jego zgodę może być potraktowane jako naruszenie obowiązków pracowniczych skutkujące zastosowaniem odpowiedzialności porządkowej – kar porządkowych lub rozwiązaniem umowy o pracę z winy pracownika (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 czerwca 2010 r., sygn. II PK 367/09).II PK 367/09.
W przypadku doraźnych czynności, których czas wykonania z góry jest znany struktura związku w ramach której pracownik ma wykonać taką czynność powinna poinformować pracodawcę odpowiednio wcześniej. Przepis art. 25 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych nie określa w jakiej formie powinien być złożony wniosek o takie zwolnienie. Jednakże dla celów dowodowych powinien być zgłoszony na piśmie. Zgoda pracodawcy także może przybrać dowolną formę, np. ustnego wyrażenia zgody przez pracodawcę lub aprobowania zwolnienia w sposób dorozumiany lub poprzez wykształcenie określonego zwyczaju (w tych ostatnich przypadkach należy pamiętać, iż brak jest dowodów na udzielenie takiej zgody, co czasem może powodować konflikty pomiędzy partnerami społecznymi w razie podjęcia czynności dyscyplinujących wobec pracownika, któremu uprzednio takiej zgody udzielono).
Ponadto należy wskazać, iż w związku z wykonywaniem doraźnej funkcji związkowej pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia liczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy na podstawie § 16 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy.
Zadaj pytanie na FORUM!