Orzecznictwo też nie zawsze dawało spójną odpowiedź na kwestie wątpliwe i wywołujące rozbieżności w praktyce.
Jedną z kontrowersyjnych była od zawsze kwestia skutków nieprzedstawienia przez zakładową organizację związkową informacji, o której stanowi art. 251 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych (Dz. U. 2001 r. Nr 79 poz. 865 z późn. zm.), zgodnie z którym co kwartał - według stanu na ostatni dzień kwartału - w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym kwartale, zakładowa organizacja związkowa ma przedstawić pracodawcy, informację o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym o liczbie członków będących pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji. Po zapoznaniu się z tą informację pracodawca będzie miał wiedzę, czy danej zakładowej organizacji związkowej przysługują uprawnienia przewidziane w ustawie o związkach zawodowych. Chodzi tu o niezwykle istotne uprawnienia dla pracowników, do jakich należą m.in. zajmowanie stanowiska przez zakładową organizację związkową w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy, a więc np. konsultacje wypowiedzeń umów o pracę, oświadczeń o rozwiązywaniu stosunków pracy, kwestie związane z ochroną związkową, czy też np. wspólne uzgodnienie treści regulaminu wynagradzania, pracy, czy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Zobacz serwis: Zbiorowe prawo pracy
Często jednak z różnych względów organizacje związkowe nie stosowały się do obowiązku wynikającego z art. 251 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. W takiej sytuacji pracodawcy często przyjmowali, że danej organizacji związkowej, w takiej sytuacji, nie przysługiwały uprawnienia zakładowej organizacji związkowej, co w rezultacie powodowało, że pracodawcy czuli się zwolnieni z obowiązku konsultowania wypowiedzeń umów o pracę, czy przykładowo ustalenia z organizacją związkową regulaminu pracy (w takiej sytuacji regulamin pracy był wprowadzany w życie na mocy jednostronnej decyzji pracodawcy). Takie postępowanie pracodawcy obarczone było pewnym ryzykiem. Oto bowiem w orzeczeniu z dnia 15 listopada 2006 r. (I PK 135/06, LexPolonica nr 1558659) Sąd Najwyższy stwierdził, iż "jeżeli pracodawca w zakreślonym terminie (10 dni po zakończeniu kwartału) nie uzyskał informacji wymaganych art. 25[1] ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, to ma prawo przyjąć założenie, że od tej daty zakładowej organizacji związkowej nie przysługują jej ustawowe uprawnienia. Nie wyłącza to jednak możliwości wykazania przez organizację związkową, że zrzeszała co najmniej 10 członków". W takiej sytuacji organizacje związkowe z reguły żądały uznania za wadliwe czynności podjętych przez pracodawcę bez konsultacji z nimi. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 15 grudnia 2008 r. (I PK 98/2008, LexPolonica nr 2043730) stwierdził jednak, że tak praktyka związków zawodowych nie ma uzasadnienia w przepisach, gdyż sama możliwość wykazania przez organizację związkową, że pomimo nieprzedstawienia pracodawcy wymaganych informacji w ustawowym terminie, zrzeszała ona co najmniej 10 członków nie daje podstaw do uznania działań pracodawcy podjętych przed wykazaniem posiadania odpowiedniej liczby członków za wadliwe.
Wypowiedzenie umowy o pracę
Co w sytuacji wypowiedzenia umowy o pracę bez uprzedniej konsultacji z zakładowymi organizacjami związkowymi z powodu braku przedstawienia w przepisanym terminie informacji o stanie liczebnym związku zawodowego? Na to pytanie odpowiedź znajduje się w orzeczeniu Sądu Najwyższego z 6 dnia października 2011 r. (III PK 17/11, niepubl.). Zdaniem Sądu Najwyższego nieprzekazanie informacji o stanie liczebnym organizacji związkowej w terminie wynikającym z art. 251 ustawy o związkach zawodowych uprawnia pracodawcę do przyjęcia wniosku, iż istniejąca u niego organizacja związkowa nie spełnia wymagań przewidzianych w art. 251 ust. 1 cytowanej ustawy, a zatem że nie ma obowiązku współdziałania z nią przy rozwiązywaniu z pracownikami stosunku pracy, wynikającego z art. 38 k.p. i art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Prawidłowość tego wniosku ustaje jednak w razie spóźnionego przekazania przez organizację związkową tej informacji. Od chwili spóźnionego przekazania informacji organizacja związkowa uzyskuje uprawnienia zakładowej organizacji związkowej, o której mowa w art. 251 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Omawiana informacja przekazana przez zakładową organizację związkową już po złożeniu przez pracodawcę wypowiedzenia umowy o pracę nie ma znaczenia dla prawidłowości tego wypowiedzenia, także wtedy, gdy ta organizacja jest w stanie udowodnić, że zrzesza odpowiednią liczbę członków.
Kres rozbieżnościom w zakresie konsekwencji nieprzedstawienia w ustawowym terminie informacji o stanie liczebnym organizacji związkowej kładzie uchwała podjęta przez Sąd Najwyższy w dniu 20 grudnia 2012 r. (III PZP 7/2012, LexPolonica nr 2043730) w składzie 7 sędziów, zgodnie z którą nieprzedstawienie przez zakładową organizację związkową informacji, o której mowa w art. 251 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) powoduje, że nie są wadliwe czynności podjęte przez pracodawcę bez wymaganego współdziałania z tą organizacją, aż do dnia przedstawienia tej informacji.
Zobacz serwis: Spory zbiorowe
Uchwała ta uporządkuje dotychczasowe rozbieżności w orzecznictwie, a być może zdyscyplinuje organizacje związkowe do terminowego informowania pracodawcy o stanie liczebny informacji. Na stronach internetowych Sądu Najwyższego nie zamieszczono jeszcze uzasadnienia tej uchwały, zatem nie jest znana szczegółowa analiza podjęta przez Sąd Najwyższy.
O autorze:
Małgorzata Regulska-Cieślak - radca prawny
Radca prawny Małgorzata Regulska-Cieślak prowadzi indywidualną praktykę zawodową, w ramach której zajmuje się kompleksową obsługą klientów biznesowych i indywidualnych w sprawach z zakresu prawa pracy, w tym zbiorowego prawa pracy, z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego, handlowego oraz prawa autorskiego.
Radca prawny Małgorzata Regulska-Cieślak specjalizuje się w sprawach dotyczących współdziałania ze związkami zawodowymi, rozwiązywania sporów zbiorowych, przeprowadzania procesów zwolnień grupowych, bierze udział w negocjacjach nad regulaminami pracy, regulaminami wynagrodzeń, regulaminami zwolnień grupowych oraz układami zbiorowymi pracy. Zajmuje się również prowadzeniem szkoleń i warsztatów z prawa pracy.
W ramach prowadzonej działalności zapewnia również reprezentację przed sądami i innymi instytucjami oraz organami, sporządzanie projektów umów, regulaminów, pism procesowych, pism urzędowych, wezwań do zapłaty, wezwań do wykonania świadczenia, a także konsultacje prawne oraz sporządzanie opinii.
Autorka licznych artykułów oraz ekspert Wieszjak.pl.
www.kancelaria-regulska.pl