Jest to forma normatywnego porozumienia między pracodawcami lub organizacjami pracodawców a związkiem lub związkami zawodowymi. Stanowi on także jedno ze źródeł prawa pracy. W hierarchii źródeł prawa zakładowy układ zbiorowy stoi poniżej przepisów rangi ustawowej i aktów wykonawczych, a powyżej regulaminów i statutów.
Układ zbiorowy może określać uprawnienia pracownicze szerzej i korzystniej niż powszechnie obowiązujące przepisy uregulowane np. w Kodeksie pracy. Nie może natomiast zawierać przepisów mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Należy także wziąć pod uwagę, że postanowienia regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne od układów i porozumień zbiorowych.
Z inicjatywą zawarcia układu może wystąpić zarówno pracodawca, jak i każda zakładowa organizacja związkowa. Komplikacje zaczynają się wtedy, gdy należy ustalić reprezentację pracowników, dla których ma być zawarty układ. W zależności od tego, ile związków zawodowych występuje w imieniu swoich pracowników, należy ustalić, kto i w jakiej liczbie wejdzie w skład takiego zespołu. Jeżeli pracowników reprezentuje więcej niż jedna organizacja związkowa, rokowania w celu zawarcia układu prowadzi ich wspólna reprezentacja lub działające wspólnie poszczególne organizacje związkowe.
Podmiot występujący z inicjatywą zawarcia układu wyznacza również termin (nie krótszy niż 30 dni od dnia zgłoszenia inicjatywy zawarcia układu) przystąpienia organizacji zawodowych do rokowań. Jeżeli przed zawarciem układu zostanie utworzona zakładowa organizacja związkowa, ma ona prawo przystąpić do rokowań wraz z innymi. Jeżeli w terminie 30 dni nie wszystkie organizacje przystąpią do rokowań, do prowadzenia rokowań uprawnione są wtedy organizacje, które zachowały ten termin i stawiły się na rokowania.
Najważniejsze jest jednak to, że aby rokowania mogły się w ogóle odbyć, musi w nich uczestniczyć przynajmniej jedna reprezentatywna zakładowa organizacja związkowa.
Natomiast reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest organizacja związkowa:
- będąca jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną na podstawie art. 24117 § 1 pkt 1, pod warunkiem że zrzesza ona co najmniej 7% pracowników zatrudnionych u pracodawcy,
- zrzeszająca co najmniej 10% pracowników zatrudnionych u pracodawcy.
Jeżeli jednak żadna z zakładowych organizacji związkowych nie spełnia ww. wymogów, reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest organizacja zrzeszająca największą liczbę pracowników.