Wynagrodzenie za pracę w nadgodzinach wypracowanych w nocy

Pracownik, który wykonywał pracę w nocy, ma prawo do dodatku w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę obwiązującego w danym roku. Dodatek ten przysługuje bez względu na to, czy praca w porze nocnej była zaplanowana, czy stanowiła pracę ponad wymiar czasu pracy obowiązujący pracownika.

Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obwiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, który wynika z obowiązującego danego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Zdarza się, że pracownik świadczy pracę w nadgodzinach, które przypadają w porze nocnej (art. 151⁷ § 1 k.p.). Przez porę nocną należy rozumieć 8 godzin przypadających między godzinami 21.00 a 7.00 (np. 21.00–5.00 lub 22.00–6.00 albo 23.00–7.00). Dokładnie porę nocną obowiązującą u danego pracodawcy powinien określać układ zbiorowy pracy, regulamin pracy, a jeżeli pracodawca nie ma obowiązku jego tworzenia, wówczas powinien w ciągu tygodnia od zawarcia umowy o pracę poinformować pracownika na piśmie o obowiązującej w zakładzie pracy porze nocnej.

Na obowiązek ustalenia pory nocnej nie ma wpływu to, czy praca taka jest wykonywana w zakładzie. A zatem obowiązek taki ciąży również na pracodawcach, u których praca jest wykonywana w systemie jednozmianowym i pracodawca nie przewiduje pracy w porze nocnej.

Jeżeli natomiast pracodawca nie wywiąże się z obowiązku określenia, które godziny są w zakładzie porą nocną, wówczas należy uznać, że pora nocna obejmuje cały okres między godzinami 21.00 a 7.00 rano, tj. 10 godzin. W takiej sytuacji za każdą godzinę pracy w nocy pracownikowi będzie przysługiwał dodatek.

Dodatek za pracę w porze nocnej

Dodatek za pracę w porze nocnej stanowi 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnej płacy obowiązującej w danym roku (w 2012 r. jest to 1500 zł). Aby obliczyć wysokość dodatku za pracę w nocy w danym miesiącu należy podzielić minimalne wynagrodzenie przez godziny przypadające nominalnie do przepracowania w danym miesiącu. Następnie otrzymany wynik należy pomnożyć przez 20%.

Obliczone w powyższy sposób kwoty dodatków za pracę w nocy są stawkami minimalnymi. A zatem pracodawca ma prawo wprowadzić wyższy dodatek za pracę w porze nocnej, nie może natomiast ustalić kwoty niższej niż wyżej określone wysokości.

Nadliczbowa praca w porze nocnej

Przepisy Kodeksu pracy przewidują dwie formy rekompensaty za przepracowane nadgodziny – udzielenie czasu wolnego lub wypłata dodatku do wynagrodzenia w wysokości 100% lub 50% stawki osobistego zaszeregowania. Przy czym rekompensowanie nadgodzin dodatkiem jest możliwe tylko wtedy, jeżeli pracodawca nie ma możliwości udzielenia pracownikowi czasu wolnego.

Wysokość dodatku za pracę w nadgodzinach jest zróżnicowana w zależności od tego, kiedy praca ta była świadczona. Prawo do wyższego 100% dodatku mają osoby, które przepracowały nadgodziny przypadające m.in. w nocy. Ponadto pracujący w nocy pracownik ma prawo, oprócz normalnego wynagrodzenia, zarówno do dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, jak i w porze nocnej (wyrok SN z 7 lipca 1977 r., I PRN 92/77). Otrzymanie jednego z dodatków nie pozbawia pracownika prawa do drugiego. Nie są bowiem one ze sobą związane.

WAŻNE!

Za pracę w nocy pracodawca ma obowiązek wypłacić pracownikowi dodatek nocny, nawet jeżeli pracownik zamiast dodatku za nadgodziny przypadające w nocy, otrzyma czas wolny.

Pracodawca powinien pamiętać, że wypłata dodatku powinna nastąpić wraz z wypłatą wynagrodzenia za miesiąc, w którym wystąpiła praca w porze nocnej. Wszystkie składniki wynagrodzenia powinny być wypłacane w miesiącu, w którym pracownik nabył do nich prawo. Natomiast w przypadku dłuższych okresów rozliczeniowych wyłącznie składniki wynagrodzenia, które są ustalane na koniec okresu rozliczeniowego, mogą być wypłacone po ustaleniu ich wysokości, czyli po upływie danego okresu (np. dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy średniotygodniowej).

Przykład

Pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy i świadczy pracę od poniedziałku do piątku, od godz. 10.00 do 18.00. Pracownik otrzymuje wynagrodzenie ustalone według stawki godzinowej 23,20 zł oraz premię regulaminową wynoszącą od 10% do 40% wynagrodzenia zasadniczego. 21 czerwca 2012 r. pracownik wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych (od 18.00 do 22.00). W firmie obowiązuje pora nocna w godz. od 21.00 do 5.00. Pracodawca nie miał możliwości udzielenia pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego czasu wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych. 21 czerwca pracownik przepracował 4 godziny nadliczbowe, w tym jedną nadgodzinę w nocy. W związku z tym pracodawca powinien zapłacić mu za nie normalne wynagrodzenie ustalone ze stawki godzinowej oraz premii, a także dodatki: za 3 nadgodziny dobowe dzienne – w wysokości 50% stawki godzinowej i za 1 nadgodzinę nocną – na poziomie 100% stawki godzinowej pensji zasadniczej. Ponadto, ponieważ pracownik świadczył przez godzinę pracę w porze nocnej, pracodawca powinien wypłacić za nią dodatek w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Przy założeniu, że w czerwcu 2012 r. pracownik nie chorował i otrzymał premię w wysokości 742,40 zł, ustalając kwotę do wypłaty za pracę w godzinach nadliczbowych pracownika, pracodawca powinien dokonać następujących obliczeń.

Krok 1. Obliczyć normalne wynagrodzenie za 4 godziny nadliczbowe:

23,20 zł/godz. x 4 nadgodziny = 92,80 zł,

(742,40 zł : 160 godz.) x 4 nadgodziny = 18,56 zł,

92,80 zł + 18,56 zł = 111,36 zł.

Krok 2. Obliczyć 50% dodatek za nadgodziny dobowe:

(23,20 zł/godz. x 3 nadgodziny) x 50% = 34,80 zł.

Krok 3. Obliczyć 100% dodatek za nadgodzinę nocną:

23,20 zł/godz. x 1 nadgodzina = 23,20 zł.

Krok 4. Obliczyć 20% dodatek za pracę w porze nocnej:

(1500 zł : 160 godz. nominału) x 20% = 1,88 zł,

1,88 zł x 1 godz. nocna = 1,88 zł.

Pracownikowi za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających 21 czerwca 2012 r. pracodawca powinien wypłacić łącznie 171,23 zł (111,36 zł + 34,80 zł + 23,20 zł + 1,87 zł).

Podstawa prawna:

• art. 151¹, 151², 151⁷, 151⁸ Kodeksu pracy,
• art. 6 ust. 1–2 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU nr 200, poz. 1679),
• rozporządzenie Rady Ministrów z 13 września 2011 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2012 r. (DzU nr 192, poz. 1141).

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 7 lipca 1977 r. (I PRN 92/77, niepubl.).