Organy podatkowe zgłaszały liczne wątpliwości w zakresie stosowania zwolnienia podatkowego dla osób fizycznych, otrzymujących od pracodawcy okulary korekcyjne lub zwrot wydatków poniesionych na ich zakup. W celu ujednolicenia ich stanowisk Ministerstwo Finansów przygotowało interpretację ogólną (z 16 marca 2011 r., sygn. DD3/033/30/CRS/11/95). Wynika z niej jednoznacznie, iż świadczenie to nie stanowi przychodu pracownika.
Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwolnienie od podatku dochodowego dotyczy świadczeń rzeczowych oraz ekwiwalentów za te świadczenia, jeżeli przysługują one na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy. Zakup okularów może być takim świadczeniem. Trzeba jednak pamiętać, że zasady przyznawania wskazanych świadczeń muszą wynikać z odrębnych ustaw lub wydanych na podstawie tych ustaw przepisów wykonawczych.
Za regulację spełniającą te wymagania należy uznać rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (dalej: rozporządzenie). Zgodnie z jego treścią pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok. Obowiązek pracodawcy dotyczy nie tylko wszystkich pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, ale także praktykantów i stażystów (§ 2 pkt 4 rozporządzenia).
Warunki skorzystania ze zwolnienia
Przekazanego pracownikowi dofinansowania do okularów nie należy ujmować jako przychodu, jeżeli zostaną spełnione następujące warunki (§ 8 pkt 2 rozporządzenia):
- konieczność stosowania okularów korygujących wzrok podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego musi wynikać z zaleceń lekarskich, ujętych w wynikach badań, przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej;
- okulary zakupione przez pracownika muszą posiadać parametry określone w zaleceniu lekarskim – muszą więc być odpowiednie do stanu wzroku pracownika;
- pracownik musi pracować przy obsłudze monitora ekranowego co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy.
Wydatki na okulary
Sposób zapewnienia pracownikowi zaleconych okularów zależy od pracodawcy. Może on przekazać pracownikom okulary korygujące wzrok lub dokonać zwrotu wydatków poniesionych przez pracownika za zakup wskazanych okularów.
W drugim przypadku zakup musi zostać udokumentowany fakturą wystawioną na pracownika. To istotne rozstrzygnięcie Ministerstwa Finansów, ponieważ w dotychczasowych stanowiskach organów podatkowych pojawiały się rozbieżności. I tak np. w interpretacji z 30 czerwca 2010 r. (sygn. IPPB4/415-274/10-4/JS) dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie stwierdza, iż „bez znaczenia jest, czy fakturę wystawiono na pracownika, czy na pracodawcę”. Zdarzały się również interpretacje wskazujące, iż faktura dokumentująca zakup okularów powinna być wystawiona na pracodawcę – dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 2 listopada 2010 r. (sygn. IBPBII/1/415-681/10/MK).
Warto też, aby pracodawca ustalił kwotę, którą zamierza przekazać na dofinansowanie, i poinformował o tym pracowników. Zaproponowana kwota musi jednak zapewniać możliwość nabycia okularów zaleconych przez lekarza. Przedstawione stanowisko potwierdza także Państwowa Inspekcja Pracy, zdaniem której „względy słuszności przemawiają za tym, by pracodawca ponosił pełny koszt robocizny i szkieł o parametrach oznaczonych przez lekarza. Nie ma natomiast formalnoprawnych przeszkód, aby pracodawca ograniczył swój udział w ponoszeniu kosztów oprawy poprzez ustalenie kwoty partycypacji nie niższej jednak niż koszt oprawy odpowiadającej co najmniej standardowi podstawowemu” (Jan Pióro, wyjaśnienia – teza 3, PiZS 2002/3/40).
Szkła kontaktowe
Istotne jest rozstrzygnięcie kwestii, czy zwolnieniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 updof podlega także dofinansowanie soczewek (szkieł) kontaktowych zakupionych zamiast okularów. Zdarzają się bowiem sytuacje, gdy lekarz okulista w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej zaleca stosowanie szkieł kontaktowych. Związane jest to najczęściej z określoną wadą wzroku, która nie może zostać skorygowana przy zastosowaniu okularów. Ministerstwo Finansów w ww. interpretacji rozstrzygnęło, iż w sytuacji gdy zapewnienie pracownikowi soczewek wynika z zaleceń lekarskich, świadczenie pracodawcy w tym zakresie podlega zwolnieniu podatkowemu.
W dotychczasowej praktyce organów podatkowych również pojawiały się takie rozstrzygnięcia. I tak, w interpretacji indywidualnej z 30 września 2010 r. dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie stwierdził: „Chodzi tu o sytuacje, kiedy lekarz specjalista w wyniku badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, zaleci stosowanie przy obsłudze monitora zamiast okularów soczewki kontaktowe, gdyż przy danej wadzie wzroku pracownika nie jest możliwe skorygowanie wzroku przy pomocy okularów, tj. w szczególności:
- gdy różnica wady wzroku pomiędzy jednym okiem a drugim jest większa niż 4 dioptrie (wada w jednym oku jest duża, a w drugim mała lub jej wcale nie ma),
- przy dużym astygmatyzmie wzroku.
(...) Pracodawca powinien wówczas, zgodnie z zaleceniem lekarza zapewnić pracownikowi soczewki (szkła) kontaktowe. W takim przypadku zakup przez pracodawcę soczewek kontaktowych należy zaliczyć do świadczeń, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych”.
Podstawa prawna
- Art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 257, poz. 1725.
- § 8 pkt 2, § 2 pkt 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe – Dz.U. z 1998 r. nr 148, poz. 973.
- Interpretacja ogólna Ministerstwa Finansów z 16 marca 2011 r. (sygn. DD3/033/30/CRS/11/95).