Najbardziej powszechną umową, na podstawie której wykonywana jest praca, jest umowa o pracę. Jednak praca może być również wykonywana na podstawie umów cywilnoprawnych, w tym m.in. umowy-zlecenia. Umowa-zlecenie przez obniżenie kosztów pracy jest korzystna dla pracodawców. Niekiedy, mimo że nie wiążą się z nią przywileje przewidziane w Kodeksie pracy, jest również preferowana przez samych zleceniobiorców. Ze względu na wyższe koszty uzyskania przychodów mogą oni osiągać wyższe wynagrodzenie netto niż pracownicy. Od umowy-zlecenia osoby, która zatrudniona jest u innego pracodawcy na umowę o pracę i osiąga z tego tytułu dochód równy lub wyższy od kwoty minimalnego wynagrodzenia albo jest uczniem lub studentem do ukończenia 26 lat, nie pobiera się składek na ubezpieczenia społeczne. To powoduje sytuację, że zleceniobiorca otrzymuje wyższe wynagrodzenie, niż gdyby był zatrudniony na dwóch umowach o pracę. Często zdarza się i tak, że pracownika łączy z tym samym pracodawcą również umowa-zlecenie. Wówczas jego dochód z umowy-zlecenia traktowany jest jak dochód z umowy o pracę.
Wykonywanie pracy na podstawie umowy-zlecenia
Zgodnie z uregulowaniami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (zwanej dalej ustawą systemową) za osobę wykonującą pracę na podstawie umowy-zlecenia zleceniodawca zobowiązany jest odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne (obowiązkowo na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz dobrowolnie na chorobowe; ubezpieczeniu wypadkowemu podlega, jeżeli wykonuje pracę w miejscu lub siedzibie prowadzenia działalności przez zleceniodawcę; od 1 styczna 2010 r. obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu będą podlegali wszyscy zleceniobiorcy) i ubezpieczenie zdrowotne.
Jeżeli zleceniobiorca jest równocześnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę u innego pracodawcy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega z umowy o pracę. Natomiast w przypadku gdy na podstawie umowy o pracę otrzymuje co najmniej minimalne wynagrodzenie, ubezpieczenia z umowy-zlecenia są dobrowolne, a obowiązkowa jest tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. Należy pamiętać, że uczniowie lub studenci, do ukończenia 26 lat, wykonujący umowę-zlecenie nie podlegają ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.
WAŻNE!
Przy umowie-zleceniu, inaczej niż jest to przy umowie o pracę, koszty uzyskania przychodów są wyższe i wynoszą 20% kwoty przychodu pomniejszonego o składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne.
Przykłady
W umowie-zleceniu strony umówiły się na wynagrodzenie wynoszące 3000 zł. Zleceniobiorca nie posiada innych tytułów do ubezpieczeń. Zleceniodawca potrąca więc składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe oraz składkę chorobową, gdyż zleceniobiorca przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) i ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczkę na podatek dochodowy:
● podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: 3000 zł,
● składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne 9,76% – 292,80 zł, rentowe 1,5% – 45 zł i chorobowe 2,45% – 73,50 zł): 411,30 zł,
● podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: 3000 zł – 411,30 zł = 2588,70 zł
● składka na ubezpieczenie zdrowotne: 9% x 2588,70 zł = 232,98 zł; 7,75% x 2588,70 zł = 200,62 zł,
● koszty uzyskania przychodu: 2588,70 zł x 20% = 517,74 zł,
● podstawa obliczenia zaliczki na podatek dochodowy: 3000 zł – 411,30 zł – 517,74 zł = 2070,96 zł, po zaokrągleniu 2071 zł,
● zaliczka na podatek dochodowy: 2071 zł x 18% = 372,78 zł,
● zaliczka do urzędu skarbowego: 372,78 – 200,62 zł = 172,16 zł = po zaokrągleniu 173 zł
Zleceniobiorca otrzyma wynagrodzenie w wysokości: 2182,72 zł
● 3000 zł – 817,28 zł (411,30 zł + 232,98 zł + 173 zł) = 2182,72 zł.
***
Pracownik, o którym mowa wyżej, został zatrudniony na podstawie umowy o pracę u innego pracodawcy z wynagrodzeniem wyższym od wynagrodzenia minimalnego. Dlatego zleceniodawca potrąca tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczkę na podatek dochodowy:
● przychód uzyskany przez zleceniobiorcę: 3000 zł,
● podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: 3000 zł,
● składka na ubezpieczenie zdrowotne: 9% x 3000 zł = 270 zł; 7,75% x 3000 zł = 232,50 zł,
● koszty uzyskania przychodu: 3000 zł x 20% = 600 zł,
● podstawa obliczenia zaliczki na podatek dochodowy: 3000 zł – 600 zł = 2400 zł,
● zaliczka na podatek dochodowy: 2400 zł x 18% = 432 zł,
● zaliczka do urzędu skarbowego: 432 zł – 232,50 zł = 199,50 zł = po zaokrągleniu 200 zł,
Zleceniobiorca otrzyma wynagrodzenie w wysokości: 2530 zł [3000 zł – 470 zł (270 zł + 200 zł)].
Pracownik będący jednocześnie zleceniobiorcą
Zgodnie z ustawą systemową za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy oraz osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 2a ustawy systemowej).
Oznacza to, że umowa-zlecenie zawarta z własnym pracodawcą traktowana jest dla celów ubezpieczeniowych jak umowa o pracę. Pracownik, z którym pracodawca zawiera umowę-zlecenie podlega więc obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi w takim przypadku łączny przychód uzyskiwany z tytułu umowy o prace i umowy-zlecenia. Należy pamiętać, że składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne należy obowiązkowo odprowadzać również, gdy umowa-zlecenie nie została zawarta z własnym pracodawcą, ale w ramach takiej umowy wykonywana jest praca na rzecz pracodawcy, z którym zleceniobiorca pozostaje w stosunku pracy.
Podstawa prawna:
- ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.).