Co to jest nagroda? Co to jest premia? Czy premia jest nagrodą? Czym jest nagroda za szczególne osiągnięcia?
- Nagroda za szczególne osiągnięcia
- Nagroda a nierówne traktowanie
- Skąd pieniądze na nagrody?
- Nagroda a premia
Nagroda za szczególne osiągnięcia
Ustawa o służbie cywilnej z dnia 21 listopada 2008 r. (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1691, dalej jako: ustawa) reguluje w przepisie art. 93 tzw. nagrodę za szczególne osiągnięcia. Warto przyjrzeć się temu zagadnieniu i sprawdzić jakie są zasady przyznawana nagród. Przepisy wskazują, że członkom korpusu służby cywilnej za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej można przyznać nagrodę ze specjalnie utworzonego w tym celu funduszu nagród w służbie cywilnej. Pierwsze na co należy zwrócić uwagę, to fakultatywność świadczenia, ponieważ zostało użyte sformułowanie: "można przyznać". Pracownik nie może mieć więc roszczenia o nagrodę do pracodawcy, czy osoby działającej w jego imieniu (np. do dyrektora, kierownika, pracownika działu kadr). Taka nagroda za szczególne osiągnięcia jest świadczeniem całkowicie uznaniowym.
Jak podaje Serwis Służby Cywilnej: nagrody z funduszu nagród są przyznawane za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej. Oznacza to, że nagroda jest wyróżnieniem. Powinni ją otrzymać pracownicy, którzy w danym okresie osiągnęli w pracy ponadprzeciętne wyniki, wykazali się szczególnym zaangażowaniem, postawą. Brak nagrody nie powinien być traktowany jako kara dla pracowników, którzy wykonywali obowiązki w sposób zgodny z oczekiwaniami, ale nie wykazali się szczególnymi osiągnięciami. Przyznanie nagrody oraz określenie jej wysokości jest kompetencją pracodawcy, który dysponuje funduszem nagród. Szczegółowe zalecenia dotyczące określania zasad oraz kryteriów przyznawania nagród w urzędzie formułują standardy zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej. Natomiast katalog inspirujących rozwiązań oraz dobrych praktyk w zakresie nagradzania, które rekomenduje Szef Służby Cywilnej zawiera "Analiza wybranych zasad przyznawania nagród członkom korpusu służby cywilnej".
Paradoksalnie w praktyce zdarzają się spory pracownicze o takie nagrody, jednak orzecznictwo jest w przeważającej mierze, jednolite. Przykładowo w ostatnim czasie jeden z sądów uznał, że: Nagrody za szczególne osiągnięcia mają charakter uznaniowy, a ich przyznanie determinowane jest szczególnymi osiągnięciami w pracy zawodowej. Nagroda jest świadczeniem ściśle związanym ze sposobem i oceną wykonywania przez konkretną osobę obowiązków pracowniczych (służbowych). Nagroda nie ma charakteru roszczeniowego, a więc nie można skutecznie dochodzić jej przyznania. Nabycie prawa do nagrody zależy od uprzedniego jej przyznania przez dyrektora generalnego urzędu, który dokonuje oceny członka korpusu służby cywilnej, kierując się bardzo ogólnym kryterium - szczególnych osiągnięć w pracy zawodowej - zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 listopada 2020 r., sygn. III APa 11/19.
Nagroda a nierówne traktowanie
Jeżeli już pracownik zdecyduje się na sprawę sądową pomocy może być przepis z kodeksu pracy dot. nierównego traktowania. Według art. 94 pkt 9 KP pracodawca ma obowiązek stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników oraz wyników ich pracy. Ten przepis może być pomocny przy ewentualnym występowaniu przez pracowników z roszczeniami, które będą mogły w przypadku nieprzyznania nagrody na przepisach o równym traktowaniu w zatrudnieniu. Tak więc pracownik, któremu nagrody nie przyznano, może jej skutecznie dochodzić, jeżeli wykaże naruszenie przez pracodawcę zasad równego traktowania w zatrudnieniu, czyli naruszenie przez pracodawcę art. 94 pkt 9, art. 112 i art. 113 oraz art. 183a–183c KP.
Skąd pieniądze na nagrody?
Fundusz nagród za szczególne osiągnięcia, w wysokości 3% planowanych wynagrodzeń osobowych pozostaje w dyspozycji dyrektorów generalnych urzędów i może być przez nich podwyższany w ramach posiadanych środków na wynagrodzenia.
Jedyną podstawą przyznania nagrody nie może być sumienne i staranne wykonywanie obowiązków pracowniczych. Musi występować coś więcej, praca wykraczająca swoją jakością, zaangażowaniem poza standard. Z przepisów wprost nie wynika obowiązek prawny uzasadnienia przyznania nagrody. Skoro jednak członek korpusu sc może otrzymać nagrodę „za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej”, to w piśmie w tej sprawie powinno się wskazać chociażby ogólnie konkretne osiągnięcia pracownika leżące u podstaw jej przyznania. Uzasadnienie przyznania nagrody może mieć także istotny walor służący ocenie pracy, może prowadzić do osiągnięcia korzyści motywacyjnych wynikających z jasnego dookreślenia działań pracownika, które skutkowały przyznaniem nagrody.
Nagroda a premia
Nagroda to świadczenie: nieobowiązkowe; zależne od uznania pracodawcy w ramach zakreślonych przez ustawę (za szczególne, czyli ponadprzeciętne osiągnięcia w pracy); nie ma charakteru roszczeniowego, dopóki nie została pracownikowi przyznana; którego terminu przyznania lub wypłaty nie określają przepisy ustawy; co do zasady powinna być przyznawana w połączeniu z pisemnym zawiadomieniem o jej przyznaniu umieszczanym w aktach osobowych pracownika. Nagroda związana jest z oceną – niekoniecznie sformalizowaną – pracy pracownika, jej wyników, zaangażowania w wykonywanie obowiązków, inicjatywy itp. Nagroda, jako pieniężne lub rzeczowe nieobowiązkowe świadczenie przyznawane pracownikowi przez pracodawcę, zawiera element ocenny, nie jest uwarunkowana zobiektywizowanymi, dającymi się zweryfikować przesłankami, nie występuje przy tym świadczeniu konstrukcja roszczeniowa.
Jeżeli chodzi o premię to jej przyznanie bądź odmowa jej przyznania nie jest kwestią decyzji pracodawcy, a jedynie wynikiem oceny pracy pracownika i spełnienia określonych wcześniej kryteriów premiowania. Tutaj nie ma uznaniowości pracodawcy. Owszem te kryteria muszą być pierwotnie ustalone i uznane przez pracodawcę, ale jeśli się je spełni to premia się należy.