Przestój spowodowany warunkami atmosferycznymi

Zdarzają się sytuacje, kiedy mimo gotowości pracownika, praca nie może zostać przez niego wykonana. Pracodawca jest wówczas zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia za czas pozostawania pracownika bez pracy. Przykładem takiej sytuacji jest przestój, który ma miejsce wtedy, gdy z przyczyn niezależnych od siebie pracownik nie może świadczyć pracy, chociaż pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Przepisy Kodeksu pracy nie zawierają definicji przestoju, jednak na podstawie dotychczasowego orzecznictwa sądowego przyjmuje się, że jest to nieprzewidziana przerwa w normalnym toku pracy. Może być ona wywołana albo przyczynami zewnętrznymi, np. warunkami atmosferycznymi (powódź, mróz), przerwą w dostawie prądu albo przyczynami wewnętrznymi, np. niedostarczeniem przez pracodawcę narzędzi niezbędnych do pracy czy uszkodzeniem przez pracownika narzędzia pracy.

Aby pracownik otrzymał wynagrodzenie za czas przestoju, muszą być spełnione łącznie 2 przesłanki:

• pracownik był gotowy do wykonywania pracy – do pojęcia stanu gotowości do pracy odniósł się Sąd Najwyższy w wyroku z 2 września 2003 r., w którym stwierdził, że pozostawanie w dyspozycji pracodawcy jako element gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 § 1 k.p. to stan, w którym pracownik może na wezwanie pracodawcy niezwłocznie podjąć pracę,
• niemożność wykonywania pracy była spowodowana przyczynami leżącymi po stronie pracodawcy, a przestój nie był zawiniony przez pracownika (np. warunki atmosferyczne).

Przestój w pracy uzależnionej od warunków atmosferycznych

Wynagrodzenie za czas przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi przysługuje pracownikowi zatrudnionemu przy pracach uzależnionych od tych warunków, jeżeli przepisy prawa pracy tak stanowią (art. 81 § 4 k.p.). Ustawodawca w przepisach Kodeksu pracy nie zagwarantował pracownikom zatrudnionym przy tego rodzaju pracach wynagrodzenia, o którym mowa w art. 81 § 1 k.p. Natomiast na podstawie wewnątrzzakładowych przepisów (układy zbiorowe, regulaminy wynagradzania) ta grupa pracowników może otrzymać wynagrodzenie w wysokości określonej w art. 81 § 1 k.p., a nawet korzystniejsze.

Przykład

Firma budowlana zatrudnia pracowników do pracy związanej z wylewaniem asfaltu. Z powodu deszczu, uniemożliwiającego wykonanie zadania, nastąpił 5-dniowy przestój w pracy. Pracownikom za czas przestoju nie zostało wypłacone wynagrodzenie i było to działanie pracodawcy zgodne z przepisami prawa pracy, gdyż nie przewidział on wynagrodzenia za czas przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi w regulacjach wewnątrzzakładowych.

Warto dodać, że zatrudnionym pracownikom przy pracach uzależnionych od warunków atmosferycznych pracodawca może na czas przestoju powierzyć wykonywanie innej pracy, za którą zgodnie z art. 81 § 4 k.p. przysługuje wynagrodzenie przewidziane za wykonanie tej pracy, chyba że przepisy prawa pracy przewidują stosowanie zasad określonych w art. 81 § 3 k.p., tj. wynagrodzenie wynikające z osobistego zaangażowania pracownika, a w przypadku nieokreślenia stawki zaszeregowania wynagrodzenie nie niższe niż 60% wynagrodzenia.

Przestój w pracy niezależnej od warunków atmosferycznych

W przypadku pracowników, których praca nie jest uzależniona od warunków atmosferycznych, zasady wypłaty wynagrodzenia spowodowanego np. mrozami czy ulewnymi deszczami zostały uregulowane w art. 81 § 1, 2 i 3 k.p. Zgodnie z tymi przepisami pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania, należy się 60% wynagrodzenia. Warto podkreślić, że w każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2012 r. jest to kwota 1500 zł). Do pojęcia wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania pracownika, określonego stawką godzinową lub miesięczną, odniósł się Sąd Najwyższy w wyroku z 22 czerwca 2011 r. Sąd w tym wyroku stwierdził, że wynagrodzeniem wynikającym z osobistego zaszeregowania pracownika jest stawka wynagrodzenia zasadniczego wynikającego z umowy o pracę lub z innego aktu będącego podstawą nawiązania stosunku pracy.

Przykład

Wynagradzani prowizyjnie pracownicy jednej z firm wyrazili swoje niezadowolenie, gdy zamiast pełnego wynagrodzenia za luty 2012 r. otrzymali tylko 60% wynagrodzenia. Prezes firmy poinformował, że przyczyną zmniejszonego wynagrodzenia były ogromne problemy z funkcjonowaniem firmy z powodu obfitych opadów śniegu i dużych mrozów trwających przez cały miesiąc, co zgodnie z art. 81 § 1 k.p. spowodowało zmniejszenie wynagrodzenia zatrudnionych.

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy w celu obliczania wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.

Przykład

Pracownik jednej z firm chciałby się dowiedzieć, w jaki sposób wyliczono mu wynagrodzenie przestojowe za marzec 2012 r. Przepracował on 12 dni, a przez 10 dni nie wykonywał pracy z powodu przestoju. Jego wynagrodzenie składa się z wynagrodzenia zasadniczego wynoszącego 3000 zł, pracuje od poniedziałku do piątku po 8 godzin. Podstawą do obliczenia wynagrodzenia za przestój jest wyłącznie otrzymywane przez niego wynagrodzenie zasadnicze (nawet gdyby otrzymywał stałą premię, to nie zostałaby ona uwzględniona).

Zgodnie z § 4 ust. 2 i § 4a powyższego rozporządzenia wykonujemy następujące wyliczenia:

• obliczamy liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w marcu 2012 r.: 22 dni x 8 godz.= 176 godz.,
• obliczamy stawkę za 1 godzinę pracy: 3000 zł : 176 godz. = 17,05 zł/godz.,
• obliczamy liczbę godzin przestoju: 10 dni x 8 godz.= 80 godz.,
• obliczamy wynagrodzenie za czas przestoju, mnożąc stawkę za godzinę pracy przez liczbę godzin przestoju: 17,05 x 80 godz.= 1364 zł.

Podstawa prawna:

• art. 80, 81 Kodeksu pracy,
• § 4, 4a rozporządzenia MPiPS z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 2 września 2003 r. (I PK 345/02, OSNP 2004/18/308,
• wyrok SN z 22 czerwca 2011 r. (II PK 3/11, M.P.Pr. 2011/12/649–653).