Wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie wynikającej z przepisów Kodeksu pracy. Pracownik nie może się zrzec wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Pracodawca może jednak w przypadkach wyraźnie wskazanych w przepisach Kodeksu pracy dokonywać potrąceń z wynagrodzenia pracownika.
Gdy pracodawca wypłaca pracownikowi wynagrodzenie raz w miesiącu kwestia potrąceń nie powinna przysparzać większych kłopotów, problemy mogą pojawić się wówczas, gdy wypłaty na rzecz pracownika dokonywane są w różnych terminach.
Należności podlegające potrąceniu z wynagrodzenia pracownika
Potrąceń z wynagrodzenia za pracę dokonuje się po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Potrąceniom podlegają tylko następujące należności:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
- kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
W celu zapewnienia pracownikowi niezbędnego do egzystencji minimum ustawodawca wskazał granice potrąceń.
Potrącenia mogą być dokonywane do wysokości:
- 3/5 wynagrodzenia w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz
- połowy wynagrodzenia w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych.
Potrącenia sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami świadczeń alimentacyjnych 3/5 wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne nałożone na pracownika potrąca się do wysokości 1/10 wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty po dokonaniu potrąceń na pokrycie świadczeń alimentacyjnych, należności innych niż alimentacyjne oraz udzielonych zaliczek.
Kwota wolna od potrąceń
Przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne kwota wolna od potrąceń jest kwotą minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (od 1 stycznia 2012 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1500 zł brutto).
WAŻNE!
Potrąceń z wynagrodzenia dokonuje się w kolejności wskazanej w art. 87 § 1 k.p., czyli w pierwszej kolejności dokonuje się potrącenia na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, a dopiero po nich, jeżeli wynagrodzenie pracownika na to pozwala, dokonuje się potrącenia sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.
Potrącenia z tytułu świadczeń alimentacyjnych mogą być dokonane do wysokości 3/5 wynagrodzenia, bez ograniczenia w postaci kwoty wolnej od potrąceń. Kolejnych potrąceń dokonuje się na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne. Należy jednak pamiętać, że nie mogą one razem z potrąceniem na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych przekroczyć 3/5 wynagrodzenia, a równocześnie po potrąceniu świadczeń alimentacyjnych pozostała kwota wynagrodzenia pracownika musi być wyższa od kwoty wolnej od potrąceń w przypadku sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.
Potrącenia z wynagrodzenia, jeśli wypłaty są podzielone
Zazwyczaj pracodawca wypłaca wynagrodzenie raz w miesiącu. Jednak mogą wystąpić sytuacje, w których określony w umowie o pracę lub regulaminie wynagradzania składnik wynagrodzenia jest wypłacany w innym terminie. Kwestia dokonywania potrąceń w takich sytuacjach nie została uregulowana w przepisach Kodeksu pracy.
W takim przypadku pracodawca powinien dokonać potrąceń rozdzielnie w każdym terminie płatności, gdyż dokonanie łącznego potrącenia na skutek wystąpienia okoliczności, których nie dało się wcześniej przewidzieć, może powodować dokonanie potrącenia w sposób niewłaściwy (np. w sposób zaniżony).
Pracodawca powinien dokonać:
- potrącenia ze składnika wypłaconego w trakcie miesiąca np. prowizji wypłacanej do 5. dnia miesiąca,
- potrącenia z wynagrodzenia zasadniczego płatnego raz w miesiącu, np. na koniec miesiąca.
Dokonując potrącenia ze składnika wypłacanego w trakcie miesiąca, należy ustalić dopuszczalną kwotę potrącenia oraz kwotę wolną od potrąceń w odniesieniu do tego składnika.
Następnie w terminie wypłaty wynagrodzenia zasadniczego należy dokonać potrącenia uzupełniającego przez zsumowanie otrzymanych w danym miesiącu składników wynagrodzenia i odliczenie od tej kwoty składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy. Kolejnym etapem będzie ustalenie dopuszczalnej kwoty potrącenia, po uwzględnieniu potrącenia dokonanego w pierwszym terminie płatności, a następnie sprawdzenie, czy ustaloną w ten sposób kwotę można potrącić z wynagrodzenia.
Przykład
Wynagrodzenie zasadnicze pracownika wynosi 2900 zł brutto. Wynagrodzenie to jest płatne do 28. dnia każdego miesiąca. Do 5. dnia każdego kolejnego miesiąca pracownik otrzymuje prowizję w zmiennej wysokości. Na początku kwietnia 2012 r. pracodawca otrzymał tytuł wykonawczy, na podstawie którego jest zobowiązany do potrącania z wynagrodzenia pracownika kwoty 1000 zł miesięcznie z tytułu świadczenia alimentacyjnego. Jak pracodawca ma dokonać potrącenia, jeżeli 5 kwietnia 2012 r. pracownikowi ma zostać wypłacona prowizja w wysokości 1200 zł, a 28 kwietnia wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 2900 zł?
W razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych potrącenia mogą być dokonywane do wysokości 3/5 wynagrodzenia bez ograniczenia w postaci kwoty wolnej od potrąceń.
Z prowizji wypłacanej pracownikowi 5 kwietnia w kwocie 1200 zł brutto (902,29 zł netto) pracodawca może potrącić 541,37 zł (902,29 zł x 3/5).
Następnie w terminie wypłaty wynagrodzenia zasadniczego pracodawca sumuje otrzymane w danym miesiącu składniki wynagrodzenia i od tej kwoty odlicza składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy.
1200 zł + 2900 zł = 4100 zł
Z wynagrodzenia w wysokości 4100 zł brutto, po odjęciu wskazanych powyżej odliczeń, pozostaje kwota 2923,48 zł netto.
Z kwoty tej pracodawca dokonuje potrącenia uzupełniającego w wysokości 458,63 zł (1000 zł – 541,37 zł).
Podstawa prawna:
- art. 87 § 1–4 Kodeksu pracy.