Potrąceń z wynagrodzenia, w tym z wynagrodzenia chorobowego, z tytułu innych należności niż alimenty należy dokonywać do wysokości 1/2 wynagrodzenia pracownika, przy czym zajęciu nie podlega kwota wolna w wysokości równej minimalnemu wynagrodzeniu netto, tj. 1111,86 zł, gdy są stosowane standardowe koszty uzyskania przychodu i kwota zmniejszająca podatek. W przypadku potrąceń niealimentacyjnych z zasiłku chorobowego sumy te mogą być egzekwowane do wysokości 25% zasiłku brutto, przy czym nie mogą one naruszyć kwoty wolnej od potrąceń, która wynosi 50% najniższej emerytury, czyli kwoty 399,59 zł. Kwotę wolną od potrąceń należy obliczyć proporcjonalnie do liczby dni, za które w danym miesiącu pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy.
Pracodawca jest zobowiązany do dokonywania potrąceń z wynagrodzenia pracownika na zaspokojenie różnego rodzaju należności. Z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – potrąceniu podlegają w szczególności:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
- kary pieniężne związane z odpowiedzialnością porządkową.
Wypłacane pracownikowi wynagrodzenie również może być pomniejszane bez postępowania egzekucyjnego, na wniosek wierzyciela, na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego, o należności służące zaspokojeniu świadczeń alimentacyjnych oraz o inne należności, na potrącenie których pracownik wyraził pisemną zgodę. W ocenie Sądu Najwyższego (wyrok z 1 października 1998 r., I PKN 366/98, OSNP 1999/21/684), zgoda pracownika w innej formie niż pisemna jest bowiem nieważna.
Potrąceń, o których mowa wyżej, nie dokonuje się w sposób dowolny. Potrącenia te mogą być dokonywane w następujących granicach:
- w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia,
- w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.
Ze względu na konieczność zapewnienia pracownikowi pewnego minimum socjalno-bytowego, przepisy Kodeksu pracy przewidują także kwotę wolną od potrąceń. Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- 75% wynagrodzenia minimalnego – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
- 90% wynagrodzenia minimalnego – przy potrącaniu kar pieniężnych.
W razie potrąceń dokonywanych na podstawie pisemnej zgody pracownika wolna od potrąceń jest kwota:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę – przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy,
- 80% tej kwoty – przy potrącaniu innych należności.
Powyższe kwoty ulegają odpowiednio proporcjonalnemu zmniejszeniu, jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Kwotą wolną od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy (obecnie wynosi ona 1500 zł) po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, a także po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne (stanowisko Departamentu Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 16 października 2007 r., GPP-416–4560–465/07/PE).
Zgodnie ze stanowiskiem Głównego Inspektoratu Pracy w sprawie kwoty wolnej od potrąceń przy wypłatach należności za rok poprzedni w roku następnym (GPP-364–4560–3-1/11/PE/RP), kwota wolna od potrąceń powinna być obliczana na podstawie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w roku, w którym jest dokonywana wypłata, niezależnie od tego, za jaki okres jest wypłacane świadczenie podlegające potrąceniu.
Pracownik, oprócz wynagrodzenia za pracę, może otrzymywać także wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy bądź zasiłek chorobowy. Sposób dokonywania potrąceń w przypadku zasiłku chorobowego jest jednak inny niż w przypadku wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia chorobowego. Do zasiłku chorobowego nie mają bowiem zastosowania przepisy art. 87 Kodeksu pracy, które dotyczą dokonywania potrąceń z wynagrodzenia, lecz zasady określone w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli pracownik przepracował tylko część miesiąca, a za pozostałe dni, których nie przepracował w związku z chorobą, otrzymał zasiłek chorobowy, osobno należy obliczyć wysokość potrącenia należności z wynagrodzenia za pracę i osobno z zasiłku chorobowego.
Zasiłki, w tym także zasiłek chorobowy, podlegają egzekucji na zaspokojenie:
- należności alimentacyjnych – do wysokości 60% kwoty zasiłku brutto,
- innych należności – do wysokości 25% kwoty zasiłku brutto.
W przypadku zasiłków wysokość części świadczenia podlegającego potrąceniom i egzekucji ustala się nie od kwoty do wypłaty, lecz od kwoty danego świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Wolna od egzekucji jest kwota zasiłku w części odpowiadającej:
- 50% kwoty najniższej emerytury przy egzekwowaniu sum ustalonych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi oraz sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne oraz
- 60% kwoty najniższej emerytury przy egzekwowaniu innych należności (art. 141 ust. 1 ustawy emerytalnej).
Kwota najniższej emerytury od 1 marca 2012 r. wynosi 799,18 zł.
Kwota wolna od potrąceń w przypadku zasiłku chorobowego, jeśli zasiłek ten został wypłacony tylko za część miesiąca, będzie podlegać proporcjonalnemu obniżeniu do liczby dni, za które w danym miesiącu pracownikowi przysługuje zasiłek. Ustalając kwotę wolną od potrąceń należy:
- podzielić odpowiednio równowartość 50% lub 60% kwoty najniższej emerytury przez 30, a następnie
- tak ustaloną kwotę za 1 dzień pomnożyć przez liczbę dni pobierania świadczenia, niezależnie od faktycznej liczby dni kalendarzowych w danym miesiącu.
Aby obliczyć kwotę, jaką będą Państwo mogli potrącić ze świadczeń wypłaconych pracownikowi za marzec, należy postępować w poniższy sposób.
Krok 1. Obliczyć wysokość wynagrodzenia za pracę, wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku chorobowego
Pracownik za 3 dni zwolnienia lekarskiego ma prawo do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, a za kolejne 7 dni otrzyma zasiłek chorobowy. Ponieważ od ostatniego zwolnienia chorobowego nie minęły jeszcze 3 pełne miesiące, przy wyliczeniu zasiłku chorobowego zastosowanie będzie mieć podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego, którą wyliczono przy poprzednim zwolnieniu lekarskim w styczniu, a która wynosiła 2243,54 zł (2600 zł – 13,71%):
- 2243,54 zł x 80% = 1794,83 zł,
- 1794,83 zł : 30 dni = 59,83 zł – stawka dzienna świadczenia chorobowego.
Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy: 3 dni x 59,83 zł = 179,49 zł.
Wynagrodzenie za czas przepracowany: 2600 zł – (2600 zł : 30) x 10 = 1733,33 zł.
Łącznie wysokość wynagrodzenia, od której pracodawca będzie mógł potrącić należności, wynosi 1912,82 zł (179,49 zł + 1733,33 zł).
Zasiłek chorobowy: 7dni x 59,83 zł = 418,81 zł.
Krok 2. Dokonać potrącenia z wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia chorobowego
Potrąceń z wynagrodzenia za pracę należy dokonywać po odliczeniu wszystkich obowiązkowych należności na rzecz budżetu państwa, tj. składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez pracownika, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy.
Wynagrodzenie pracownika za przepracowaną część marca br. wynosi 1733,33 zł, zaś wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy 179,49 zł, łącznie wartość wynagrodzenia, od której będą Państwo mogli potrącić należności według zasad określonych w art. 87 Kodeksu pracy, wynosi 1912,82 zł. Wyliczenie kwoty potrącenia:
- składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika od kwoty 1733,33 zł wynoszą 237,64 zł (tj. 1733,33 zł x 13,71%);
- składki na ubezpieczenie zdrowotne:
- do pobrania: (1733,33 zł + 179,49 zł – 237,64 zł) x 9% = 1675,18 x 9% = 150,77 zł,
- do odliczenia od podatku dochodowego: 1675,18 zł x 7,75% = 129,83 zł;
- zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych: 1912,82 zł – (237,64 zł + 111,25 zł) = 1563,93 zł, po zaokrągleniu 1564 zł,
(1564 zł x 18%) – 46,33 zł = 235,19 zł,
235,19 zł – 129,83 zł = 105,36 zł, po zaokrągleniu 105 zł;
- wynagrodzenie netto: 1912,82 zł – (237,64 zł + 150,77 zł + 105 zł) = 1419,41 zł,
- wyliczenie kwoty potrącenia:
1/2 × 1419,41 zł = 709,71 zł;
- sprawdzenie, czy wielkość potrącenia nie narusza kwoty wolnej:
1419,41 zł – 709,71 zł = 709,70 zł,
709,70 zł < 1111,86 zł (1111, 86 zł kwota wolna, obliczona od wysokości minimalnego wynagrodzenia netto),
kwota potrącenia narusza kwotę wolną, mogą więc Państwo potrącić z wynagrodzenia tylko 307,55 zł (tj. 1419,41 zł – 1111,86 zł);
- pracownik powinien otrzymać 1111,86 zł, zgodnie z wyliczeniem: 1912,82 zł – (237,64 zł + 150,77 zł + 105 zł + 307,55 zł) = 1111,86 zł.
Krok 3. Dokonać potrącenia z zasiłku chorobowego
Potrąceń z przysługującego pracownikowi zasiłku chorobowego należy dokonywać po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zasiłki podlegają egzekucji na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne do wysokości 25% kwoty zasiłku.
Wysokość części świadczenia podlegającego egzekucji i potrąceniom ustala się od kwoty świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Przy potrąceniu należności niealimentacyjnych z zasiłku chorobowego należy zachować kwotę wolną od potrąceń. Obliczamy wysokość zasiłku chorobowego:
- ustalamy dopuszczalną wysokość potrącenia z zasiłku chorobowego:
418,81 zł x 25% = 104,70 zł,
- ustalamy kwotę zasiłku chorobowego wolną od potrąceń, proporcjonalnie obniżoną do liczby dni pobierania zasiłku chorobowego:
399,59 zł (50% najniższej emerytury) : 30 dni = 13,32 zł,
7 dni × 13,32 zł = 93,24 zł,
- ustalamy, czy kwota zasiłku do wypłaty po uwzględnieniu potrącenia nie narusza kwoty wolnej:
zaliczka na podatek: 418,81 zł, po zaokrągleniu 419 zł x 18% = 75,42 zł, po zaokrągleniu 75 zł,
418,81 zł – (75 zł + 104,70 zł) = 239,11 zł,
239,11 zł > 93,24 zł – kwota do wypłaty 104,70 zł nie narusza kwoty wolnej 93,24 zł,
- zasiłek chorobowy wyniesie 239,11 zł, zgodnie z wyliczeniem: 418,81 zł – (75 zł + 104,70 zł) = 239,11 zł.
Pracownikowi za marzec 2012 r. należy wypłacić 1350,97 zł, co wynika z wyliczenia: 1111,86 zł + 239,11 zł.
Kwota, jaką będą Państwo mogli potrącić ze świadczeń wypłaconych pracownikowi za marzec, wyniesie 412,25 zł, w tym 104,70 zł to kwota potrącenia z zasiłku chorobowego, zaś kwotę 307,55 zł należy potrącić z wynagrodzenia za pracę.
Podstawa prawna:
- art. 84, art. 87 § 1, § 3 i § 7, art. 871 § 1 i § 2, art. 88, art. 91 § 1 i § 2, art. 92 § 1 pkt 1 i § 4 Kodeksu pracy,
- art. 85 ust. 2, art. 139 ust. 1, art. 140 ust. 1 i ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.),
- art. 11 ust. 1, art. 36, art. 43, art. 45 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.),
- art. 1 ustawy z 13 stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. ,poz. 118),
- § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 13 września 2011 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2012 r. (Dz.U. z 2011 r. Nr 192, poz. 1141).