Orzecznictwo w przedstawionej sprawie nie jest jednolite. Jednak przeważa opinia o konieczności różnicowania wysokości świadczeń dla pracowników także w przypadku wyjazdów integracyjnych w zależności od kryteriów socjalnych. Można to osiągnąć np. częściowo pokrywając koszty wyjazdów niektórych pracowników z innych środków niż środki zfśs.
UZASADNIENIE
Z zfśs można dokonywać jedynie wydatków na cele socjalne, których szczegółowy katalog (zgodny z przepisami ustawy o zfśs) powinien być wskazany w regulaminie gospodarowania środkami tego funduszu obowiązującym u pracodawcy. Nie muszą to być wszystkie rodzaje działalności socjalnej wymienione w przepisach ustawy o zfśs, a jedynie wybrane spośród nich.
Działalność socjalna to usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych w umowie (art. 2 pkt 1 ustawy o zfśs).
Uszczegółowienie powinno się znaleźć w regulaminie gospodarowania środkami funduszu, w którym przewiduje się m.in. konkretne grupy wydatków spośród wymienionych w definicji działalności socjalnej, które u danego pracodawcy będą realizowane.
Jedynym kryterium, od którego jest uzależnione przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z zfśs, jest kryterium socjalne obejmujące sytuację życiową, rodzinną i materialną osoby uprawnionej do korzystania z funduszu.
Sfinansowanie wspólnego wyjazdu w równej wysokości w stosunku do każdej uprawnionej osoby narusza tę zasadę. Każdy z pracowników otrzyma w rezultacie świadczenie w tej samej wysokości (czyli kryterium socjalne nie będzie brane pod uwagę).
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 20 sierpnia 2001 r. (I PKN 579/00, OSNP z 2003/14/331) wskazał, że: fundusz świadczeń socjalnych jest instytucją prawną, która ma łagodzić różnice w poziomie życia pracowników i ich rodzin, a także emerytów i rencistów. (...) Wprowadzenie przez pracodawcę w odniesieniu do festynu innej zasady przyznawania świadczeń, według której każdy pracownik i wszyscy członkowie jego rodziny – z pominięciem kryterium socjalnego – otrzymali talony uprawniające na festynie do konsumpcji o tej samej wartości, naruszało zasadę powiązania Funduszu z sytuacją osób uprawnionych oraz socjalny charakter Funduszu.
Podobnie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 13 lutego 2007 r. (III Sa/Wa 4283/06, M.Podat. 2007/10/42). Wskazał w nim, że: zorganizowanie imprezy okolicznościowej (integracyjnej) dla wszystkich uprawnionych, bez uwzględniania ich sytuacji życiowej, stałoby w sprzeczności z warunkami, na jakich może być przyznawana pomoc z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Sytuacja taka byłaby sprzeczna z obowiązującymi przepisami prawa. Pomoc z funduszu może być dokonywana jedynie wówczas, gdy uzależnia się jej przyznawanie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika.
Odmienną opinię wyraził jednak Sąd Najwyższy w wyroku z 23 października 2008 r. (II PK 74/08). Stwierdził, że kryterium socjalne, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs odnosi się jedynie do przyznawania ulgowych świadczeń i usług, nie dotyczy ono natomiast innych świadczeń i usług, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy. Zdaniem Sądu Najwyższego, według wyraźnego brzmienia tego przepisu odnosi się on wyłącznie do przyznawania ulgowych usług i świadczeń, co powinno być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania ze środków funduszu. W konsekwencji SN w pełni dopuścił finansowanie imprez integracyjnych z funduszu socjalnego, bez konieczności różnicowania sytuacji pracowników.
To stanowisko jest jednak, jak na razie, jedyne. Dlatego bezpieczniej jest opierać się na dosyć powszechnej opinii o konieczności różnicowania wysokości świadczeń dla pracowników także w takich przypadkach. Pracownicy otrzymują bowiem świadczenie w postaci możliwości uczestnictwa w określonej imprezie, a co za tym idzie podlega to pod zasadę „różnicowania socjalnego” ich sytuacji.
PRZYKŁAD
Pracodawca zorganizował wyjazd integracyjny. Aby zróżnicować świadczenia pracownicy lepiej sytuowani mogą ponosić częściowe koszty pobytu. Pracodawca mógłby też pokryć częściowo wydatki związane z uczestnictwem w wyjeździe pracowników lepiej sytuowanych z innych środków niż zfśs.
Zróżnicowanie sytuacji poszczególnych osób uprawnionych do korzystania ze środków zfśs w przypadku wyjazdów integracyjnych można najłatwiej osiągnąć przez dodatkowe świadczenia dla pracowników o trudniejszej sytuacji socjalnej.
Zasady ustalania kryterium socjalnego powinny zostać określone w regulaminie gospodarowania środkami funduszu. Najczęściej, żeby właściwie zastosować kryterium socjalne, pobiera się od pracowników w tym zakresie oświadczenia majątkowe. Należy przy tym pamiętać, że oświadczenie powinno:
- dotyczyć dochodów wszystkich członków rodziny,
- obejmować pewien – dłuższy okres, a nie np. tylko ostatni miesiąc,
- odnosić się nie tylko do sytuacji materialnej (dochody na członka rodziny), ale też rodzinnej i życiowej (np. informacja o wychowywaniu niepełnosprawnego dziecka w sposób istotny wpływa na ocenę sytuacji socjalnej danej osoby).
Podstawa prawna
- art. 2, art. 8 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.).